Cưới vợ cho chồng và chịu án oan để làm nhiệm vụ
Địa chỉ số 8 ở phố Cửa Đông, Hoàn Kiếm, Hà Nội là căn hộ của nữ anh hùng tình báo Đinh Thị Vân. Nơi đây còn lưu giữ lại nhiều ký ức lịch sử của nữ quân báo đầu tiên trong lịch sử. Đại tá Đinh Thị Vân (1916 - 1995), tên thật là Đinh Thị Mậu. Bà sinh ra trong một gia đình nhà nho giàu lòng yêu nước ở làng Đông An, xã Xuân Thành, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định.
Chưa tròn 20 tuổi, người con gái thành Nam được anh trai là Đinh Lai Hạp và Đinh Thúc giác ngộ, vận động tham gia hoạt động cách mạng, làm giao liên, cất giữ tài liệu bí mật của Đảng và tham gia tổ chức "Ái hữu tương tế", nuôi dưỡng, bảo vệ cán bộ cách mạng. Trong thời gian này, bà lập gia đình với một người cùng quê tên Vân. Từ đó mọi người thường gọi tên bà theo tên chồng, cái tên Đinh Thị Vân bắt đầu gắn liền với cuộc đời hoạt động cách mạng và sau này trở thành huyền thoại trong ngành tình báo Việt Nam.
Bà Vân (ngoài cùng bên phải) họp bàn ở miền Đông Nam Bộ
Trong thời kỳ Cách mạng tháng Tám năm 1945, bà hăng hái vận động nhân dân tham gia tổng khởi nghĩa ở hai huyện Xuân Trường và Giao Thuỷ. Tháng 6/1946 bà được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam và liên tục giữ các chức vụ Huyện uỷ viên huyện Xuân Trường, uỷ viên Ban Thường vụ Phụ nữ cứu quốc tỉnh Nam Định, Hội trưởng hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Nam Định trong thời gian từ 1951 - 1954.
Tháng 6/1954, bà Đinh Thị Vân được điều động lên công tác tại Cục Nghiên cứu, Bộ Tổng tham mưu-Bộ Quốc Phòng (Tiền thân của Tổng cục II). Tại đây, bà được giao nhiệm vụ về Hà Nội hoạt động bí mật trong lòng địch, gây dựng cơ sở, tìm hiểu những ý đồ chiến lược của địch. Nhận thấy nhiệm vụ hết hiểm nguy, muốn hoàn thành tốt bà đã chủ động đề nghị với lãnh đạo đồng thời khuyên chồng lấy vợ khác thay bà chăm sóc mẹ già và chồng bị đau ốm liên miên.
Trước giờ lên đường, nữ tình báo nhận được tin người chồng đã bằng lòng kết hôn với chị Nguyễn Thị Sen ở huyện Vụ Bản, Nam Định. Người phụ nữ âm thầm nén nỗi lòng riêng, chúc phúc cho chồng bởi từ nay ông đã có người chăm sóc, còn bà yên tâm lên đường làm nhiệm vụ. Thương thay ở quê nhà vẫn còn người mẹ già khiến bà không thôi day dứt. Bà Vân mất cha khi mới lên 1 tháng tuổi, một mình người mẹ già nuôi con gái lớn khôn. Nay vượt qua bao đau thương, người mẹ vẫn động viên con gái lên đường làm nhiệm vụ.
Mang theo giấy thông hành với bí danh Trần Thị Mỹ, bà Đinh Thị Vân lên Hà Nội cùng một đồng chí liên lạc tên Hà trong vai chị dâu đi thăm em chồng đang trong Quân đội Quốc gia. Chỉ sau một thời gian ngắn, nữ tình báo đã xây dựng một số cơ sở tin cậy ở nội thành thủ đô và địa bàn Hải Phòng, đồng thời thu thập nhiều thông tin quan trọng.
Tháng 10/1954, Đinh Thị Vân tiếp tục nhận lệnh bí mật trong vai người chị dâu chồng chết, không có con, đi cùng em chồng vào Nam kiếm sống. Ngày ngày “dì Sáu di cư” (tên bà con xóm nghèo gọi chị Vân) gánh hàng rong lang thang khắp ngõ phố Sài Gòn… hòa vào nhịp sống nhộp nhịp để hoạt động cách mạng, hòng che mắt địch.
Năm đó, để hỗ trợ cho nhiệm vụ, cấp trên ra thông báo: “Đinh Thị Vân đã phản Đảng, bỏ nhiệm vụ chạy trốn vào Nam. Tuyên án tử hình vắng mặt”. “Vụ án chính trị” lan truyền dữ dội khiến nhiều anh em, con cháu ruột thịt của bà Vân ngoài Bắc bị “vạ lây” suốt trong nhiều năm. Nhưng thực chất, đây chỉ là đòn đánh hỏa mù vào cơ quan mật vụ của địch, tạo điều kiện thuận lợi cho nữ tình báo hoàn thành nhiệm vụ.
Anh hùng - Đại tá tình báo Đinh Thị Vân
Một thời gian ngắn trên cương vị một tổ trưởng điệp báo Sài Gòn, mạng lưới tình báo kỳ công do Đinh Thị Vân xây dựng đã khéo léo cài cắm tai mắt sâu trong lòng địch. Nữ tình báo đã cho Đinh Văn Đoan nộp hồ sơ thi vào ngành phía địch bắt đầu tuyển người đồng thời hướng dẫn cho Đoan làm sao lấy được lòng tin của các sĩ quan. Khi địch dự định cho Đoan học làm phi công, bà bày cho chàng thanh niên cách từ chối để xin làm công việc văn thư hòng dễ lấy được tin tức.
Hay như trung úy Hà Đăng, vốn dĩ là con của một cơ sở cùng di cư năm 1955 với bà, được bà nhận làm con nuôi từ nhỏ. Ảnh hưởng từ lòng tin tuyệt đối vào lý tưởng cách mạng của người mẹ nuôi, khi lớn lên Đăng mang theo hoài bão phụng sự tổ quốc. Hà Đăng xin vào học trường võ bị Thủ Đức rồi ra làm đại đội trưởng 1 đơn vị ở sư đoàn 5. ở vị trí này Đăng đã nhiều lần nắm được thông tin về những cuộc càn, hành quân của địch cung cấp cho quân ta.
Không khuất phục trước đòn tra tấn dã man của địch
Tháng 8/1959, nữ tình báo bị một tên phản bội chỉ điểm. Bà bị bắt và tra khảo dã man hòng moi tin tức về đồng chí Năm Phong, một giao thông viên của Đặc khu ủy. Bà bị mật vụ thay nhau tra khảo suốt đêm. Những trận đòn vùi dập trong Sở mật vụ khiến 10 ngón tay bà sưng húp, không cựa quậy được; những chiếc đinh bù loong vẫn tiếp tục cắm lên người.
Không moi được gì, quân địch tiếp tục dùng máy quay điện tra tấn nhưng nữ tình báo dù ngất đi tỉnh dậy biết bao lần cũng không hé răng nửa lời. Địch thay đổi cách tra tấn bằng cách trói bà vào ghế và dùng lời lẽ ngon ngon dụ dỗ có khi chuyển sang đe dọa. “Như thế là chúng đánh dì 4 cách rồi, còn 3 cách nữa, ác lắm, con sợ dì không chịu được. Vì vậy dì nên khai đại đi, nếu chúng không lập được hồ sơ về dì thì con sợ chúng đánh dì chết mất”.
Bà nghĩ: “Chúng bay còn 3 cách, chứ 30 cách tra tấn nữa, tao cũng không sợ”. Bà vẫn im lặng khiến quân đội tức điên, treo ngược bà lên, đạp văng từ bên này sang bên kia rồi có lúc quay tít như con quay. Khi đầu óc người đàn bà chưa hết choáng váng, chúng giúi đầu bà xuống thùng nước xà phòng cho uống nước đầy bụng, rồi trói chặt bà vắt lên nắp thành phuy chứa nước bẩn, đưa máy quay điện dí sát vành tai rồi quay mạnh. Điện giật liên hồi khiến bà hất nhào đầu xuống nước.
Mỗi lúc tỉnh dậy, nữ tình báo gan dạ chỉ nhớ lời dạy của Bác Hồ: “Uy vũ bất năng khuất”, bà thì thầm: “Bác ơi, dẫu cháu có phải chết, cháu cũng sẽ đứng vững, sẽ xứng đáng là người đảng viên của Đảng do Bác sáng lập”. Biết ơn các cơ sở đã che giấu cho mình, bà càng có thêm quyết tâm chịu đau, xem nhẹ đòn roi của địch, không khai nửa lời.
Địch tha không tra tấn mấy ngày rồi đột nhiên chúng gọi bà lên và nói: “Nếu thực sự bà chỉ là người buôn bán, thì giấy bút đây, bà viết hai câu: Đả đảo Cộng sản, đả đảo Hồ Chí Minh, chúng tôi sẽ thả bà ngay”.
Bà Đinh Thị Vân (đứng giữa) trong dịp phong anh hùng LLVT năm 1970.
Bà Đinh Thị Vân lấy lý do tay đau, với lại Cụ Hồ có bắt bớ gì bà đâu mà bà đả đảo. Nó bảo bà hô bằng miệng cũng được, bà không kìm được, đứng dậy chỉ vào mặt tên chủ sự: “Tổ sư cha cái thằng Ngô Đình Diệm tay sai nhà mày”. Tên chủ sự tức điên đạp bà bắn vào chân tường khiến bà ngất lịm rồi lại tiếp tục những đòn tra tấn dã man tới chết đi sống lại.
Không khuất phục trước đòn roi, quay điện; bà bị địch đưa đến sở thú, với những phương thức tra tấn dã man hơn cả với động vật. Tại đây, bà lấy ghim cài đầu, hì hụi khắc vào tường: “Tôi là Trần Thị Mỹ, quê ở Nam Định, bị bắt ngày 19/8/1959, qua an ninh quân đội, trại Vân Đồn, trại Lê Văn Duyệt. Hôm nay quay về đây, tôi sẵn sàng chết ở đây”.
Được mấy hôm, chúng lại bịt mắt, giải bà đến chỗ Phan Khanh, một tên cáo già trong tra khảo tù binh. Gã thực hiện mục đích lung lay ý chí cách mạng của nữ tình báo bằng cách dẫn chuyện người mẹ già ở Nam Định đã chết trong cuộc cải cách ruộng đất nhưng không thành.
Đến năm 1964, lợi dụng chính phủ ngụy quyền liên tục đảo chính, lật đổ lẫn nhau, bà đã thoát ra khỏi nhà tù, tiếp tục xây dựng mạng lưới tình báo. Sau thời gian dày công gây dựng, mạng lưới tình báo Sài Gòn do Đinh Thị Vân đứng đầu đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, thu thập được nhiều tin tức quý giá ngay trong lòng địch.
Một trong những thành tích đáng nể là điều tra tỉ mỉ hệ thống phòng ngự của quân đội Sài Gòn ở Nam vĩ tuyến 17 trong giai đoạn 1959 - 1960. Bên cạnh đó, tình báo thăm dò trước chiến dịch “ba mũi tên tìm-diệt” mà Mỹ-ngụy dự định tiến hành, thông tin kịp thời về việc Mỹ sẽ đổ quân vào miền Nam Việt Nam sau khi chiến lược chiến tranh đặc biệt thất bại hay kế hoạch của cuộc hành quân Junction City (Gian-sơn Xy-ti).
Đặc biệt, mạng lưới tình báo của bà đã cung cấp nhiều thông tin quan trọng đóng góp lớn vào cuộc Tổng tiến công và nổi dậy của quân dân ta trong Xuân Mậu Thân năm 1968 giúp quân ta chủ động đối phó làm thất bại âm mưu của địch.
Cho đến khi bà rút khỏi Sài Gòn, địch không hề hay biết về mạng lưới tình báo của bà. Người phụ nữ kiên trung, bất khuất luôn nêu cao phẩm chất của người đảng viên cộng sản, hy sinh hạnh phúc riêng vì lý tưởng cách mạng. Do sức khỏe giảm sút vì bị tra tấn dã man trong nhiều năm, tháng 3/1969, bà được đưa ra Bắc để điều trị và làm công tác huấn luyện tình báo.
Ngày 25/8/1970, bà được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân và là anh hùng đầu tiên của ngành tình báo quốc phòng, với lời tuyên dương: “Đồng chí Đinh Thị Vân thiếu tá bộ binh, là một cán bộ mẫu mực, trung thành, tận tụy phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng, có năng lực vận động tổ chức quần chúng giỏi, bám chắc cơ sở hoàn thành xuất sắc nhiều nhiệm vụ quan trọng trong những hoàn cảnh rất khó khăn”.
Năm 1977, bà Đinh Thị Vân được thăng hàm trung tá và tới năm 1990, được thăng vượt cấp lên Đại tá. Bà được Nhà nước tặng thưởng nhiều danh hiệu cao quý như Huân chương Kháng chiến hạng Nhất; Huân chương Chiến công hạng Nhất; 2 Huân chương Độc lập hạng Nhì; Huân chương Quân kỳ Quyết thắng...
Những năm tháng cuối đời, bà luôn được sống trong vòng tay yêu thương của đồng đội, nhân dân. Ngày 11/12/1995, bà mất tại Hà Nội, thọ 79 tuổi.
Xem thêm: Chuyện ít biết về vị bác sĩ đứng sau 2 quyết định táo bạo trong dịch SARS khiến WHO ngỡ ngàng
Hà Ly (t/h)
