Sau khi phát hiện cổ có dấu hiệu sưng và nuốt khó, Giang, 32 tuổi, ở Hà Nội, liền lên TikTok tra cứu thông tin. Chỉ với vài thao tác, hàng loạt video với những tiêu đề gây chú ý như "U tuyến giáp là gì?"; "Mẹo tiêu khối u"; "Coi chừng ung thư!" xuất hiện trước mắt. Loạt clip sử dụng ngôn từ kịch tính như "Ung thư có thể chữa khỏi không?", "Một liệu trình chữa khỏi bệnh nan y," hay "Chữa ung thư không cần thuốc" thu hút sự chú ý, càng khiến chị Giang thêm hoang mang.
Khi tiếp tục tìm kiếm, TikTok không ngừng gợi ý những video với các phương pháp chưa được kiểm chứng như "Uống lá đu đủ," "Nước xạ đen chữa bệnh," hoặc "Chích lể máu độc," khiến chị quyết định thoát ứng dụng.
Giang không phải trường hợp duy nhất. Ngày nay, TikTok đã trở thành nền tảng tra cứu thông tin phổ biến, kể cả về sức khỏe. Theo Adweek, thế hệ Z thậm chí tìm kiếm trên TikTok nhiều hơn Google. Một nghiên cứu của Superdrug Online Doctor cho thấy 80% trong 2.000 người khảo sát tham khảo thông tin y tế trên mạng Xã hội. Hashtag #Sứckhỏe trên TikTok đạt 50 tỷ lượt xem, trong đó 1,5 tỷ lượt thuộc về các nội dung nhạy cảm như bệnh tình dục.
Tuy nhiên, tính chính xác của những thông tin này là vấn đề đáng lo ngại. Nhiều cá nhân tự xưng là bác sĩ để quảng bá thực phẩm chức năng, phương pháp chữa bệnh phi khoa học. Các video được đầu tư công phu, nhưng không ít nội dung sai lệch, tiềm ẩn rủi ro sức khỏe.
Năm 2023, TP HCM phạt Hà Duy Thọ – “bác sĩ TikTok” – 104 triệu đồng vì khám chữa bệnh không giấy phép và quảng cáo sai sự thật. Ông này chia sẻ nhiều thông tin gây sốc như “Nước mắm để 4 tiếng sinh chất gây ung thư”, “Uống sữa nhiều làm loãng xương”, “Vỏ củ cải gây teo não”… nhưng không có cơ sở khoa học. Khi bị kiểm tra đột xuất, ông bị phát hiện khám bệnh trái phép, bán sản phẩm không rõ nguồn gốc.
Tương tự, Trương Thanh Tịnh ("Mr. Lee") – chủ cơ sở thẩm mỹ – thu hút hàng trăm nghìn người theo dõi với loạt tuyên bố gây sốc. Khi bị bắt đầu năm 2024, Tịnh thừa nhận chưa từng học qua trường lớp y khoa, nhưng vẫn lôi kéo khách hàng với những phát ngôn sai lệch như "99% thẩm mỹ viện Việt Nam không đủ giấy phép phẫu thuật”.
Tình trạng mạo danh bác sĩ để quảng bá sản phẩm xuất hiện tràn lan, nhiều kẻ lợi dụng danh tiếng của các bệnh viện lớn như Bệnh viện Quân Y 108, Bệnh viện Nội tiết Trung Ương để tiếp thị thuốc và thực phẩm chức năng. Những hành vi này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng mà còn làm giảm uy tín ngành y.
Năm ngoái, mạng xã hội lan truyền video một nhân vật tự xưng là bác sĩ, khẳng định cuốn sách Minh triết trong ăn uống của người phương Đông có thể "chữa bệnh". Video này xuất hiện trên nhiều trang Facebook, TikTok với hơn 200.000 lượt theo dõi, dẫn dắt người xem tin vào "liệu pháp chữa lành tự nhiên" và mua thực phẩm chức năng.
Bác sĩ Hà Hải Nam (Bệnh viện K, Hà Nội) cảnh báo: “Bác sĩ tự xưng không mới, nhưng ngày càng tinh vi, để lại hậu quả nghiêm trọng, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.”
Lý do các "bác sĩ TikTok" thu hút hàng triệu lượt xem nằm ở những lời hứa hẹn hấp dẫn như “khỏi bệnh trong một đêm”, “kết quả thần kỳ”. Người dân, vì e ngại chi phí cao, chờ đợi lâu hoặc thiếu tin tưởng bệnh viện, dễ bị lôi kéo. Một số còn tùy tiện làm theo đơn thuốc online mà không kiểm chứng.
Theo bác sĩ Đoàn Dư Mạnh (Bệnh viện Đa khoa Phương Đông), những "bác sĩ mạng" thường nói lưu loát, làm video công phu, hình ảnh bắt mắt, trong khi bác sĩ thật sử dụng ngôn ngữ chuyên môn, khó tiếp cận hơn.
Tuy nhiên, không phải tất cả nội dung trên TikTok đều sai, nhưng người xem cần tỉnh táo. Video ngắn không thể cung cấp thông tin y khoa đầy đủ, dẫn đến hiểu lầm nguy hiểm. Các bệnh nghiêm trọng như ung thư, tim mạch hay đột quỵ cần xét nghiệm y khoa, không thể chẩn đoán qua vài triệu chứng đơn lẻ trong một video vài giây. Tin theo những lời khuyên thiếu căn cứ có thể khiến bệnh tình nặng hơn, thậm chí mất mạng.
Bộ Y tế từng cảnh báo về tình trạng quảng cáo thực phẩm chức năng trá hình trên mạng xã hội. Theo Luật An toàn thực phẩm, nhân viên y tế không được phép quảng cáo sản phẩm dưới danh nghĩa cơ sở y tế. Người dân không nên quá phụ thuộc vào TikTok, mà cần đến các cơ sở y tế uy tín khi cần chăm sóc sức khỏe.
"Người dân cần tỉnh táo, lựa chọn nguồn thông tin đáng tin cậy và không để những lời quảng cáo 'có cánh' làm ảnh hưởng đến sức khỏe, thậm chí cả tính mạng của mình", bác sĩ Nam khuyến cáo.
