Luật Việc làm (sửa đổi) vừa được Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách lần thứ 7 đưa ra thảo luận trước khi trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 9.
Trước đó, trong Báo cáo đánh giá tác động bổ sung, Chính phủ đã cập nhật nội dung liên quan đến việc cân đối Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp trong bối cảnh thay đổi chính sách mới.
Liên quan đến quy định hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm thất nghiệp, Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) tại khoản 6 Điều 41 quy định: "Người sử dụng lao động khi tuyển dụng và sử dụng người lao động là người khuyết tật thì được giảm tiền đóng bảo hiểm thất nghiệp thuộc trách nhiệm của người sử dụng lao động phải đóng cho người lao động là người khuyết tật trong thời gian người lao động làm việc, nhưng thời gian hỗ trợ không quá 12 tháng theo quy định của Chính phủ".
Một trong những điểm đáng chú ý trong dự thảo luật lần này là chính sách thúc đẩy tuyển dụng và tạo cơ hội việc làm cho người lao động là người khuyết tật. Chính phủ nhấn mạnh, quy định này nhằm tạo điều kiện để nhóm đối tượng này có thể tham gia sâu hơn vào thị trường lao động, đồng thời đảm bảo quyền lợi và hỗ trợ họ có việc làm ổn định.
Theo kết quả điều tra quốc gia về lao động và việc làm, cũng như khảo sát về người khuyết tật tại Việt Nam, năm 2023, khoảng 31% trong số 6,4 triệu người khuyết tật có khả năng lao động (tương đương khoảng 2 triệu người). Chính sách mới dự kiến sẽ thu hút thêm khoảng 10% số lao động này tham gia vào thị trường việc làm chính thức. Với mức tiền lương bình quân đóng bảo hiểm thất nghiệp hiện tại là 6 triệu đồng/tháng và mức đóng bảo hiểm thất nghiệp tương đương 1% lương tháng, số tiền giảm thu của Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp ước tính khoảng 144 tỷ đồng/năm.
Bên cạnh đó, liên quan đến vấn đề trợ cấp thất nghiệp trong bối cảnh tiếp tục thực hiện chủ trương tinh giản bộ máy hành chính, Chính phủ khẳng định, theo quy định hiện hành, viên chức và người lao động có hợp đồng từ 3 tháng trở lên thuộc diện tham gia bảo hiểm thất nghiệp và đủ điều kiện hưởng trợ cấp nếu mất việc. Ngược lại, công chức không thuộc diện này nên không được hưởng trợ cấp thất nghiệp khi có sự thay đổi về tổ chức nhân sự.
Chính phủ cũng nêu rõ lộ trình cắt giảm biên chế: trong 5 năm tới, các bộ, ngành và địa phương sẽ tinh giản ít nhất 20% công chức, viên chức hưởng lương từ ngân sách. Tuy nhiên, do phần lớn các đơn vị sự nghiệp công lập hiện nay đã thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, số viên chức hưởng lương trực tiếp từ ngân sách không còn nhiều. Điều đó đồng nghĩa với việc, khi thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy, đối tượng bị ảnh hưởng chủ yếu sẽ là công chức.
Thống kê của Chính phủ cho thấy, cả nước hiện có khoảng 1,7 triệu viên chức làm việc tại các đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm cả những đơn vị tự chủ tài chính. Nếu triển khai lộ trình tinh giản trong 5 năm, ước tính khoảng 20% viên chức hưởng lương từ ngân sách sẽ bị cắt giảm, tương đương khoảng 68.000 người mỗi năm (tương đương 4% tổng số viên chức). Con số này chỉ chiếm một phần nhỏ so với hơn 1 triệu người lao động hưởng trợ cấp thất nghiệp hàng năm.
Ngoài ra, trong nhóm 20% viên chức dự kiến mất việc, phần lớn thuộc diện được hưởng chính sách nghỉ hưu trước tuổi. Vì vậy, số người thực sự cần trợ cấp thất nghiệp từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp mỗi năm là không quá lớn, giúp hạn chế áp lực lên nguồn quỹ này.
Về khả năng cân đối Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp trong dài hạn, Chính phủ cho biết, từ năm 2010 đến hết năm 2020, số thu luôn cao hơn số chi, giúp Quỹ đạt mức kết dư gần 90.000 tỷ đồng vào cuối năm 2020. Tuy nhiên, trong hai năm 2021-2022, do phải chi hỗ trợ người lao động và doanh nghiệp chịu ảnh hưởng từ đại dịch Covid-19, số tiền chi ra đã vượt số thu vào. Dù vậy, đến cuối năm 2023, Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp vẫn có số dư khoảng 60.000 tỷ đồng.
Theo tính toán của Chính phủ, khi thực hiện các chính sách mới theo Luật Việc làm (sửa đổi), Quỹ sẽ giảm thu khoảng 144 tỷ đồng/năm, trong khi phát sinh chi thêm khoảng 1.675 tỷ đồng/năm. Dựa trên số liệu thu-chi thực tế và mức kết dư hiện tại, Chính phủ khẳng định Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp vẫn đảm bảo an toàn trong ít nhất 10 năm tới, ngay cả khi áp dụng các điều chỉnh mới.
