Ban Công Đồng là một không gian linh thiêng trong các đền, phủ, nơi thờ phụng hệ thống thần linh thuộc Tam Phủ, Tứ Phủ. Đây không chỉ là biểu tượng của sự tôn kính mà còn là nơi diễn ra các nghi lễ quan trọng, giúp con nhang, đệ tử và du khách thập phương bày tỏ lòng thành, cầu nguyện bình an, may mắn. Hãy cùng khám phá ý nghĩa và cách bài trí của Ban Công Đồng qua bài viết sau.
Ban Công Đồng thờ ai?
Ban Công Đồng thường nằm ở vị trí trung tâm của chính điện hoặc cung đệ nhất, được bài trí theo thứ tự từ các vị thần tối cao đến các vị phụ trợ. Tùy theo từng địa phương, một số thần linh có thể được lược bớt hoặc thay đổi thứ tự, nhưng vẫn giữ nguyên ý nghĩa cốt lõi.
Tam Phủ Công Đồng
Tam Phủ bao gồm Thượng Thiên, Thượng Ngàn và Thoải Phủ, với các vị thần được thờ theo thứ bậc:
- Hàng đầu tiên: Quan Âm Bồ Tát (Phật Bà Quan Âm) được đặt ở vị trí trung tâm, bên cạnh là kim đồng, ngọc nữ.
- Hàng thứ hai: Tam phủ ba vua, gồm Thiên Phủ Thần Vương (áo đỏ), Nhạc Phủ Thần Vương (áo xanh) và Thoải Phủ Long Vương (áo trắng), cùng hai vị quan hầu cận.
- Hàng thứ ba: Tam Tòa Thánh Mẫu, bao gồm Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên (áo đỏ), Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn (áo xanh), và Mẫu Đệ Tam Thoải Cung (áo trắng).
Tứ Phủ Công Đồng
Tứ Phủ mở rộng thêm một phủ so với Tam Phủ và bao gồm các cấp bậc thờ phụng:
- Hàng đầu tiên: Phật đại diện cho Tam Bảo (Phật, Pháp, Tăng), với Quan Âm Bồ Tát là trung tâm.
- Hàng thứ hai: Vua cha Ngọc Hoàng Thượng Đế cùng Nam Tào, Bắc Đẩu. Một số nơi thờ Tam Phủ ba vua: Ngọc Hoàng (Thiên Phủ), Diêm Vương (Địa Phủ) và Bát Hải Long Vương (Thoải Phủ).
- Hàng thứ ba: Tam Tòa Thánh Mẫu, với các vị Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên, Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn và Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ.
- Hàng thứ tư: Ngũ Vị Tôn Quan, gồm Quan Đệ Nhất (áo đỏ), Quan Đệ Nhị (áo xanh), Quan Đệ Tam (áo trắng), Quan Đệ Tứ (áo vàng), và Quan Đệ Ngũ (áo xanh đậm).
- Hàng thứ năm: Tứ Phủ Chầu Bà như Chầu Đệ Nhất (áo đỏ), Chầu Đệ Nhị (áo xanh), Chầu Đệ Tam (áo trắng), Chầu Đệ Tứ (áo vàng), kèm theo Chầu Lục và Chầu Bé.
- Hàng thứ sáu: Tứ Phủ Quan Hoàng, bao gồm Hoàng Cả (áo đỏ), Hoàng Bơ (áo trắng), Hoàng Bảy (áo xanh lam) và Hoàng Mười (áo vàng).
- Hàng cuối cùng: Tứ Phủ Thánh Cô, Thánh Cậu, với các vị Cô Bơ, Cô Tư, Cô Chín, Cô Bé Thượng Ngàn bên trái, và Cậu Cả, Cậu Bơ, Cậu Tư, Cậu Bé bên phải.
Ban Công Đồng không chỉ là nơi thờ phụng mà còn là không gian kết nối giữa con người và các vị thần linh, mang theo ước nguyện về bình an, tài lộc và sự phù hộ từ cõi thiêng. Nghi lễ tại Ban Công Đồng thể hiện sâu sắc lòng thành kính và niềm tin của người Việt vào hệ thống tín ngưỡng thờ Mẫu truyền thống.
Cách sắm lễ Ban Công Đồng theo phong tục truyền thống
Theo phong tục lâu đời, khi đến các Đình, Đền, Miếu, Phủ, việc sắm lễ cúng không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn là cách để kết nối tâm linh với các bậc Thánh, Thần, Mẫu. Tùy vào điều kiện và hoàn cảnh, lễ vật có thể đơn giản hay cầu kỳ, nhưng quan trọng nhất là sự thành tâm của người cúng.
Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách sắm lễ tại các nơi thờ tự, theo những ghi chép trong sách Văn Khấn Cổ Truyền Việt Nam, do tác giả Nguyễn Bích Hằng biên soạn và Hòa thượng Thích Thanh Duệ thẩm định.
Lễ Chay
Lễ chay là phần lễ thanh tịnh, thường dùng để dâng lên Phật, Bồ Tát (nếu có), và Thánh Mẫu. Lễ vật thường bao gồm hương, hoa, trà, quả, oản (bánh chay). Ngoài ra, có thể thêm một số vật phẩm như tiền, vàng, nón, hia (giày) để dâng cúng, thể hiện lòng thành kính.
Lễ Mặn
Lễ mặn thường bao gồm các món ăn như gà, lợn, giò, chả đã được chế biến cẩn thận. Nếu có lễ mặn này, cần đặt ở bàn thờ Ngũ Vị Quan Lớn, tức là ban Công Đồng. Lễ mặn này thường được dùng để cúng các vị thần linh như Ngọc Hoàng, các vị vua cha, các thánh mẫu.
Lễ Đồ Sống
Lễ đồ sống bao gồm các vật phẩm như trứng, gạo, muối hoặc thịt mồi. Đây là lễ cúng dành riêng cho các vị quan Ngũ Hổ, Bạch Xà, Thanh Xà ở hạ ban Công Đồng Tứ Phủ. Lễ vật thường gồm 5 quả trứng vịt sống đặt trên đĩa muối và gạo, 2 quả trứng gà sống trong các cốc nhỏ, cùng một miếng thịt mồi đã khía thành năm phần. Lễ vật này cũng kèm theo tiền vàng.
Cỗ Mặn Sơn Trang
Cỗ mặn sơn trang gồm các đặc sản Việt Nam như cua, ốc, lươn, ớt, chanh quả. Nếu có xôi chè nếp cẩm, đó cũng là một phần của lễ này. Thường thì lễ mặn sơn trang được sắm theo con số 15: 15 con ốc, cua, 15 quả ớt, chanh, hoặc có thể là 1 quả được khía thành 15 phần. Con số này tượng trưng cho 15 vị được thờ tại ban sơn trang, bao gồm 1 vị chúa, 2 vị hầu cận, và 12 vị cô sơn trang.
Lễ Thờ Cô, Thờ Cậu
Lễ vật dâng lên các vị cô, cậu thường gồm oản, quả, hương hoa, đồ hàng mã như nón, áo, hài, giày, gương, lược. Những vật phẩm này được làm nhỏ xinh, đẹp đẽ và thường được bao trong túi nhỏ để thể hiện sự tôn kính, đồng thời mang ý nghĩa cầu chúc bình an, may mắn.
Lễ Thần Thành Hoàng, Thư Điền
Lễ cúng các vị thần Thành Hoàng, Thư Điền thường bao gồm các món mặn như chân giò lợn luộc, xôi, rượu, tiền, vàng… để dâng kính các thần linh có công bảo vệ làng xã.
Hướng dẫn hạ lễ Ban Công Đồng
Khi lễ kết thúc, mọi người đợi cho đến khi một tuần nhang cháy hết. Có thể thắp thêm một tuần nhang nữa trước khi hạ lễ. Sau khi thắp nhang, mọi người vái ba vái trước mỗi ban thờ, rồi hạ sớ và đem ra hóa vàng. Cuối cùng, lễ vật khác sẽ được hạ xuống.
Khi hạ lễ, cần làm theo thứ tự từ ban ngoài cùng vào ban chính. Riêng đối với các lễ vật ở bàn thờ Cô, Cậu như gương, lược, có thể để nguyên tại đó hoặc gom lại vào một nơi riêng biệt mà không mang về.
Văn khấn Ban Công Đồng đầy đủ, chi tiết
Dưới đây là bài văn khấn lễ Ban Công Đồng mà bạn có thể tham khảo.
Bài khấn theo Sách "Văn Khấn Cổ Truyền Việt Nam"
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
- Con lạy chín phương trời, mười phương Chư phật, Chư phật mười phương
- Con lạy đức Vua cha Ngọc Hoàng Thượng đế
- Con lạy Tam Toà Thánh Mẫu
- Con lạy Tam phủ Công Đồng, Tứ phủ Vạn linh
- Con lạy Tứ phủ Khâm sai
- Con lạy Chầu bà Thủ Mệnh
- Con lạy Tứ phủ Đức Thánh Hoàng
- Con lạy Tứ phủ Đức Thánh Cô
- Con lạy Tứ phủ Đức Thánh Cậu
- Con lạy cộng đồng các Giá, các Quan, mười tám cửa rừng, mười hai cửa
bể.
- Con lạy quan Chầu gia.
Hương tử con là:...............................................................................
Cùng đồng gia quyển đẳng, nam nữ tử tôn
Ngụ tại:.............................................................................................
Hôm nay là ngày….. tháng….. năm Tín chủ con về Đền…………… thành
tâm kính lễ, xin Chúa phù hộ độ trì cho gia đình chúng con Sức khoẻ dồi dào,
phúc thọ khang ninh, cầu tài đắc tài, cầu lộc đắc lộc, cầu bình an đắc bình an,
vạn sự hanh thông, gặp nhiều may mắn.
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Văn khấn Ban Công Đồng cho người ít đi lễ
Với các con nhang, đệ tử đi lễ không thường xuyên có thể đọc bài khấn sau.
Đối với các con nhang, đệ tử đi lễ không thường xuyên thì nên khấn ngắn gọn như sau:
Nam mô a di đà phật (3 lần)
Con lạy chín phương trời, con lạy mười phương đất, con lạy chư phật mười phương, mười phương chư phật.
Con lạy toàn thể chư phật, chư tiên, chư thánh.
Con lạy:.............. (tên thánh chủ bản đền. Ví dụ, đến đền Cô Chín ta khấn:
Con lạy Cô Chín tối linh.
Đệ tử con tên là:............... tuổi:.............
Ngụ tại:.................................
Hôm nay là ngày ……. Tháng………năm Canh Tý, Chúng con đến đây có chút hương hoa, phẩm quả, lễ mặn (chú ý dâng gì thì kêu đó - không có lễ mặn mà kêu lễ mặn là phải tội, nên nhớ không bày lễ mặn ở cung Phật) xin dâng lên các chư tiên, chư thánh để cảm tạ ơn đức của các ngài đã phù hộ độ trì cho chúng con suốt thời gian qua.
Vừa qua, được sự lưu tâm độ trì của các ngài mà công việc (Nếu đã xin việc cụ thể mà thành công thì xin trình bày) của con đã hanh thông vẹn tròn.Chúng con xin được cảm tạ và lễ tạ tất cả các Ngài.
Hôm nay, chúng con tới đây với tất cả lòng thành kính xin các ngài phù hộ độ trì cho con các việc sau: (Nêu cụ thể các việc cần xin, các khó khăn có thể gặp phải và có thể cả hướng định giải quyết ra sao).
Một lần nữa, thay mặt gia chung chúng con, con xin các ngài giang tay cứu giúp cho chúng con. Chúng con xin đa tạ............................ (tên vị thánh bản đền) và toàn thể các chư tiên, chư thánh.
Nam mô a di đà phật (3 lần).
Trên đây là cách sắm lễ và bài văn khấn Ban Công Đồng đầy đủ nhất. Qua đó, con người bày tỏ lòng thành kính, đồng thời cầu mong Thần Linh phù hộ cho bản thân cùng gia đình, cộng đồng được an khang thịnh vượng.
*Thông tin bài viết chỉ mang tính chất tham khảo.
