1. Tìm hiểu chung về tác phẩm "Cảnh ngày xuân" (Nguyễn Du)
Tác giả Nguyễn Du
- Tên thật và thông tin cơ bản: Nguyễn Du (1765 – 1820), tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên.
- Quê quán: Ông sinh ra tại làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.
- Xuất thân: Nguyễn Du đến từ một gia đình quý tộc lâu đời với truyền thống làm quan và văn học. Cha của ông, Nguyễn Nghiễm, là một tiến sĩ và từng giữ chức Tể tướng.
- Cuộc đời của Nguyễn Du trải qua nhiều biến cố lịch sử trong giai đoạn cuối thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX. Ông đã phiêu bạt nhiều năm ở Bắc Bộ, có cơ hội tiếp xúc với nhiều vùng đất và con người, điều này đã tạo nên vốn sống phong phú và sự đồng cảm sâu sắc với những nỗi khổ của nhân dân.
Sự nghiệp văn học
- Nguyễn Du chủ yếu sáng tác bằng chữ Hán, với ba tập thơ nổi tiếng là "Thanh Hiên thi tập", "Nam Trung tạp ngâm", và "Bắc Hành tạp lục".
- Sáng tác bằng chữ Nôm: Nguyễn Du còn để lại những tác phẩm nổi bật bằng chữ Nôm, trong đó có "Đoạn trường tân thanh" (thường gọi là "Truyện Kiều") và "Văn chiêu hồn".
Hoàn cảnh sáng tác:
"Truyện Kiều" (hay "Đoạn trường tân thanh") được Nguyễn Du sáng tác vào đầu thế kỷ 19, khoảng từ năm 1805 đến 1809. Tác phẩm dựa trên cốt truyện "Kim Vân Kiều truyện" của Trung Quốc, nhưng Nguyễn Du đã thêm nhiều yếu tố sáng tạo độc đáo, làm cho tác phẩm có sức hấp dẫn và thành công vượt trội.
Thể loại: "Truyện Kiều" là một truyện thơ Nôm, gồm 3.254 câu thơ lục bát.
Vị trí đoạn trích:
Đoạn trích "Cảnh ngày xuân" xuất hiện sau đoạn miêu tả tài sắc của chị em Thúy Kiều, và tập trung vào việc miêu tả cảnh sắc mùa xuân trong tiết Thanh minh cùng cuộc du xuân của chị em Thúy Kiều.
Soạn bài Kiều ở lầu Ngưng Bích sách mới ngắn gọn, chi tiết
Câu 1 (trang 37 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):
Đoạn trích "Cảnh ngày xuân" kể lại việc gì? Xác định bố cục của đoạn trích?
Nội dung: Đoạn trích miêu tả bức tranh thiên nhiên mùa xuân trong dịp lễ hội Thanh minh, với cảnh sắc tươi đẹp và không khí nhộn nhịp của lễ hội. Đồng thời, đoạn trích cũng phản ánh hoạt động du xuân của chị em Thúy Kiều, từ lúc bắt đầu đến khi kết thúc.
Bố cục:
- Đoạn 1 (4 câu đầu): Miêu tả khung cảnh mùa xuân với vẻ đẹp thiên nhiên tươi sáng và trong trẻo.
- Đoạn 2 (8 câu tiếp): Miêu tả không khí lễ hội Thanh minh với sự đông vui, nhộn nhịp và các hoạt động tảo mộ, đạp thanh.
- Đoạn 3 (6 câu cuối): Khung cảnh chị em Thúy Kiều du xuân trở về khi không khí đã chuyển sang sự tĩnh lặng, nhẹ nhàng.
Câu 2 (trang 37 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):
Qua bốn dòng thơ đầu, em hình dung quang cảnh được Nguyễn Du miêu tả như thế nào?
Quang cảnh được miêu tả:
- Thời gian: Mùa xuân đã chuyển mình sang tháng ba, thời điểm ánh sáng đã thay đổi từ "thiều quang chín chục" đến "ngoài sáu mươi".
- Không gian: Ánh sáng trong veo và không khí trong trẻo, tạo điều kiện cho chim én bay lượn.
- Cảnh vật:
- "Cỏ non xanh tận chân trời" gợi lên một không gian rộng lớn và đầy sức sống.
- "Cành lê trắng điểm một vài bông hoa" tạo nên hình ảnh của mùa xuân với sắc trắng thanh khiết và tinh khôi của hoa lê.
Câu 3 (trang 37 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):
Lễ hội trong tiết Thanh minh được miêu tả như thế nào trong tám dòng thơ tiếp theo?
Miêu tả lễ hội:
- Lễ tảo mộ và Hội đạp thanh: Các từ ngữ như “nô nức”, “gần xa”, “ngổn ngang” làm nổi bật sự tấp nập và náo nhiệt của lễ hội.
- Các danh từ: "yến anh", "tài tử", "giai nhân", "ngựa xe", "áo quần" thể hiện sự đông vui và nhộn nhịp của người tham gia lễ hội.
- Các động từ và tính từ: “sắm sửa”, “tảo mộ”, “đạp thanh”, “dập dìu”, “nô nức” góp phần khắc họa không khí sôi động và thiêng liêng của các hoạt động lễ hội.
Câu 4 (trang 37 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):
Hãy so sánh bức tranh thiên nhiên ở bốn dòng thơ đầu và sáu dòng thơ cuối, phân tích để thấy được mối quan hệ giữa cảnh vật và tâm trạng của chị em Thúy Kiều trong đoạn trích.
So sánh bức tranh thiên nhiên:
- Bốn dòng thơ đầu: Miêu tả mùa xuân buổi sáng với cảnh sắc sinh động và tràn đầy sức sống. Không khí tươi mới, tinh khôi với cỏ non và hoa lê trắng tạo nên một bức tranh xuân rực rỡ và đầy sức sống.
- Sáu dòng thơ cuối: Khung cảnh vào buổi chiều tà trở nên vắng lặng và nhẹ nhàng. Những từ ngữ như "tà tà", "thanh thanh", "nao nao" không chỉ tả cảnh mà còn bộc lộ tâm trạng bâng khuâng, tiếc nuối của con người. Không khí nhẹ nhàng và buồn bã phản ánh sự kết thúc của hội vui, và cảm xúc buồn thương, xao xuyến của chị em Thúy Kiều.
Câu 5 (trang 37 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):
Khái quát những thành công về nghệ thuật miêu tả thiên nhiên của Nguyễn Du trong đoạn trích Cảnh ngày xuân.
Thành công về nghệ thuật miêu tả:
- Ngôn ngữ: Nguyễn Du sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh và nhịp điệu, với nhiều từ láy và từ ngữ tạo hình giúp diễn tả rõ nét cảnh vật và tâm trạng.
- Bút pháp: miêu tả theo trình tự thời gian của cuộc du xuân, từ khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp đến không khí lễ hội đông vui và cuối cùng là cảnh tĩnh lặng của buổi chiều tà.
- Hình ảnh và biện pháp nghệ thuật: sử dụng các từ ngữ và hình ảnh giàu chất tạo hình, kết hợp với các biện pháp nghệ thuật như tả điểm xuyết, tả cảnh ngụ tình, làm cho cảnh sắc và tâm trạng hòa quyện và sống động.
Câu 6 (trang 37 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):
Trong đoạn trích trên, em thích nhất hình ảnh nào? Vì sao?
Hình ảnh yêu thích:
Em thích nhất hình ảnh:
"Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa"
Lý do: Hai câu thơ này tạo nên một bức tranh thiên nhiên mùa xuân tuyệt đẹp. Màu xanh của cỏ non trải dài đến chân trời mang đến cảm giác về không gian rộng lớn và sức sống dồi dào. Cành lê trắng với vài bông hoa điểm xuyết trên nền xanh tạo nên một điểm nhấn tinh khôi và thanh khiết, thể hiện vẻ đẹp của mùa xuân và sự tươi mới của thiên nhiên.
