Từ bao đời nay, lễ tạ mộ hay còn gọi là lễ Chạp mộ đã trở thành một nét văn hóa truyền thống đẹp đẽ của người Việt Nam mỗi dịp Tết đến xuân về. Đây là khoảng thời gian mà dù cuộc sống có bận rộn hay phải đi xa đến đâu, con cháu vẫn luôn dành thời gian trở về thăm viếng, chăm sóc mộ phần tổ tiên và người thân đã khuất, đồng thời mời gia tiên về sum họp, ăn Tết cùng gia đình.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá thời điểm thích hợp để làm lễ tạ mộ, các lễ vật cần chuẩn bị, nghi thức thực hiện và bài văn khấn chi tiết.
Ý nghĩa của lễ tạ mộ cuối năm
Lễ tạ mộ, còn được biết đến với tên gọi lễ Chạp, là một nghi thức được thực hiện vào tháng Chạp Âm lịch hàng năm. Đây là dịp để các gia đình đến thăm viếng nơi an nghỉ của tổ tiên, người thân, dâng lễ tạ ơn thần linh cai quản khu mộ, đồng thời dọn dẹp, sửa sang lại mộ phần. Qua đó, con cháu cũng bày tỏ lòng thành kính, mời gia tiên về chung vui với gia đình trong những ngày đầu xuân năm mới.
Lễ tạ mộ không chỉ mang đậm ý nghĩa tâm linh mà còn thể hiện đạo lý "uống nước nhớ nguồn" và lòng hiếu thảo với tổ tiên. Đây là dịp để mỗi gia đình tưởng nhớ công lao sinh thành, dưỡng dục của ông bà, cha mẹ, đồng thời giữ gìn và truyền dạy truyền thống tốt đẹp này cho thế hệ mai sau.
Làm lễ tạ mộ cuối năm vào thời điểm nào?
Thời điểm thực hiện lễ tạ mộ thường rơi vào cuối tháng Chạp hàng năm, phổ biến nhất là từ ngày 20 đến ngày 30 tháng Chạp (hoặc ngày 29 nếu năm thiếu). Tùy vào điều kiện thời tiết, sức khỏe và thời gian của mỗi gia đình, việc chọn ngày làm lễ có thể linh hoạt, miễn sao phù hợp và thuận tiện.
Tuy nhiên, một điều cần lưu ý là lễ tạ mộ nên được hoàn tất trước khi gia đình làm mâm cơm tất niên để đón chào năm mới. Đây không chỉ là cách thể hiện sự tôn trọng với tổ tiên mà còn giúp mọi việc trong gia đình được chu toàn, trọn vẹn trước thềm năm mới.
Sắm lễ tạ mộ cuối năm như thế nào?
Việc chuẩn bị lễ vật tạ mộ cuối năm có thể tùy chỉnh dựa vào điều kiện của từng gia đình và phong tục từng vùng miền. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết để bạn tham khảo:
1. Lễ cúng thần linh cai quản nghĩa trang
- Lễ vật: hương hoa, trái cây, vàng thuyền (nếu có).
- Lưu ý: Không đặt tiền âm phủ lên ban thờ Địa Tạng Vương hay Sơn Thần Thổ Địa. Nếu dâng tiền, hãy sử dụng tiền thật.
2. Mâm lễ cúng tại phần mộ gia tiên
Lễ vật gồm:
- 1 con gà luộc hoặc một khoanh giò.
- 1 đĩa xôi hoặc bánh chưng.
- 1 đĩa gạo và muối.
- 1 bát nước, rượu trắng.
- Thuốc lá, chè.
- Vàng mã.
- 4 cái oản đỏ.
- 5 lá trầu và 5 quả cau.
- 9 bông hồng đỏ.
- 1 đĩa hoa quả gồm 5 loại quả tròn.
Các nghi thức trong lễ tạ mộ cuối năm
1. Trước khi ra mộ
Dọn dẹp sạch sẽ nhà cửa, sắp xếp mọi thứ ngăn nắp để đón năm mới.
2. Tại nghĩa trang
Đến nơi thờ thần linh:
- Đặt lễ và thắp nhang tại ban thờ Thổ Địa hoặc Địa Tạng Vương Bồ Tát.
- Bày lễ, thắp 9 nén nhang, xá lễ 5 lạy, sau đó đọc bài khấn.
- Hóa vàng thuyền cho thần linh, tránh quên lễ vật.
Tại phần mộ gia tiên:
- Dọn dẹp sạch sẽ khu vực mộ phần, nhổ bỏ cỏ dại, chăm sóc cây cảnh (nếu có).
- Đặt lễ vật lên bàn thờ tại phần mộ hoặc bàn lễ nhỏ.
- Thắp 9 nén nhang trên bát hương tại mộ (hoặc cắm nhang ở chân mộ nếu không có bát hương).
- Quỳ lễ, đọc bài khấn gia tiên.
Kết thúc:
- Khi hương cháy được một nửa, tiến hành hóa vàng, hạ lễ.
- Nếu gia đình cúng trước khi dọn dẹp mộ phần, hãy thắp thêm một nén nhang sau khi hoàn thành để xin hạ lễ.
3. Sau khi trở về nhà
- Chuẩn bị mâm cơm và lễ vật tại bàn thờ gia tiên.
- Dâng lễ, thắp 9 nén nhang, quỳ lễ và đọc bài khấn rước gia tiên về ăn Tết.
4. Với gia đình không thể về tạ mộ trực tiếp
- Thực hiện lễ rước gia tiên tại nhà.
- Bày cỗ cúng vào trưa ngày 30 Tết (hoặc 29 Tết với năm thiếu). Thắp hương và khấn mời tổ tiên về dự Tết cùng gia đình.
Bài văn khấn lễ tạ mộ cuối năm chuẩn nhất
Sau khi bày biện lễ vật xong xuôi, chúng ta sẽ tiến hành nghi thức tiếp theo là phần cúng. Dưới đây là một số mẫu văn khấn lễ tạ mộ cuối năm mà các gia đình có thể tham khảo.
Bài khấn lễ Chạp – bài số 1
Theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam của NXB Văn Hóa – Thông Tin
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. Con kính lạy ngài Địa Tạng Vương Bồ Tát.
Con kính lạy ngài Kim Niên Đương cai Thái Tuế Chí đức Tôn thần, Kim niên hành binh, Công tào Phán quan.
Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng Chư vị Đại Vương quản cai nơi nghĩa trang.
Con kính lạy Ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa Tôn thần.
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ Long Mạch Tôn thần, các ngài Tiền Chu tước, Hậu Huyền vũ, Tả Thanh Long, Hữu Bạch Hổ cùng liệt vị Tôn Thần cai quản trong nơi nghĩa trang này.
Con kính lạy hương linh cụ…
Hôm nay là ngày… tháng Chạp, năm cũ sắp qua, năm mới sắp đến.
Tín chủ (chúng) con là… Ngụ tại…
Chúng con sắm sanh phẩm vật, hương hoa trà quả, kim ngân tài mã, dâng hiến trình cáo Tôn thần, kính rước vong linh bản gia tiên tổ chúng con là… có phần mộ táng tại… được về với gia đình đón mừng năm mới, để cho cháu con được phụng sự trong tiết xuân thiên, báo đáp ân thâm, tỏ lòng hiếu kính. Cúi xin Tôn thần, Phủ thùy doãn hứa.
Âm dương cách trở
Bát nước nén hương
Thành tâm kính lễ
Cúi xin chứng giám
Phù hộ độ trì
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Văn khấn lễ tạ mộ cuối năm – bài số 2
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Kính lạy ngài Kim niên đương cai Lưu Vương hành khiển, Ngũ Ôn Chi Thần, Nguyễn Tào phán quan.
Kính lạy ngài bản cảnh Thành Hoàng Chính vị Đại Vương
Ngài bản xứ Thần Linh Thổ Địa Tôn Thần
Kính lạy các ngài ngũ phương, Ngũ Thổ Long Mạch Tôn Thần. Tiền Chu Tước, Hậu Huyền Vũ, Tả Thanh Long, Hữu Bạch Hổ cùng liệt vị Tôn Thần cai quản trong xứ này.
Kính lạy hương cụ…
Hôm nay là ngày… tháng… nhằm tiết cuối đông sắp sang năm mới.
Chúng con là…
Sắm sang vật phẩm, hương hoa phù tửu lễ nghi, trình Tôn Thần, kính rước vong linh gia tiên của chúng con là (tên)…
Có phần mộ tại đây về với gia đình… để cháu con phụng sự trong tết, báo đáp, tỏ lòng hiếu kính.
Cúi xin Tôn Thần phù thùy doãn hứa. Âm dương cách trở, bát nước nén hương hiếu tâm, lòng cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo!
Văn khấn thần cai quản nghĩa trang
Con kính lạy Thập Điện Diêm Vương.
Con kính lạy Địa Tạng Vương Bồ Tát.
Con kính lạy Sơn thần, Long thần, Thổ địa cai quản nghĩa trang… (tên, địa chỉ của nghĩa trang)
Hôm nay là ngày… tháng… năm… chúng con là con cháu hậu duệ của dòng họ… có chút lễ vật lòng thành nhang đăng xin các ngài cho phép chúng con được đến làm lễ tạ trước phần mộ của gia tiên họ… nhân dịp Tết cổ truyền năm… Cầu xin các ngài cho phép chỉnh trang phần mộ, cho phép chúng con cung thỉnh gia tiên về đón Tết!
Chúng con xin đa tạ (3 lần).
Khấn xong thì chắp tay xá 5 lễ rồi đi lùi 3 bước mới được quay đầu.
Mẫu văn khấn lễ tạ mộ ở mộ phần gia tiên
Kính lạy cha mẹ, ông bà cùng gia tiên nội ngoại họ…
Hôm nay là ngày... tháng... năm....
Con xin được cẩn cáo với gia tiên rằng: Nhân dịp Tết Nguyên đán mừng đón xuân mới năm Canh Tý, chúng con thành kính sửa soạn lễ vật, tiền vàng, nhang đăng cung thỉnh kính mời cha mẹ, ông bà cùng gia tiên nội ngoại họ… về ngự trước án ở tổ đường nơi thờ tổ tiên, để con cháu chúng con được chiêm bái và báo hiếu tổ tiên trong những ngày đầu Xuân.
Chúng con thành kính chấp lễ cung thỉnh kính mời cha mẹ, ông bà cùng gia tiên nội ngoại sa giá.
Sau đây chúng con xin phép gia tiên nội ngoại cho phép chúng con được thực hiện nghi lễ tạ mộ và dọn dẹp sạch sẽ phần mộ của gia tiên.
Chúng con xin đa tạ (3 lần).
Chắp tay xá lạy 9 lạy.
Văn khấn cung thỉnh gia tiên tại nhà
Kính lạy cha mẹ, ông bà cùng gia tiên nội ngoại, hôm nay là ngày… tháng... năm… chúng con với tấm lòng lòng thành kính xin được kính rước cha mẹ, ông bà và gia tiên nội ngoại ngự giá tại nhà thờ gia tiên để chúng con được thỉnh lễ báo hiếu nhân dịp tết đón xuân năm mới…
Con cháu chúng con xin được sửa soạn lễ vật, tiền vàng cùng sơn hào hải vị, nhang đăng kính mời cha mẹ, ông bà cùng gia tiên nội ngoại thụ hưởng, cầu xin tổ tiên phù hộ độ trì cho con cháu đón xuân vui vẻ và bước sang năm mới với vận khí mới và niềm vui mới, luôn được mạnh khỏe, thành đạt, và hạnh phúc, cầu nguyện cho gia tộc họ… nhà ta vận khí luôn hanh thông, vạn sự được như ý.
Chúng con xin đa tạ (3 lần).
Những điều cần lưu ý khi làm lễ tạ mộ cuối năm
Lễ tạ mộ cuối năm là một nghi thức quan trọng, đòi hỏi sự thành tâm và trang nghiêm. Dưới đây là những lưu ý giúp bạn thực hiện nghi lễ này đúng cách và trọn vẹn:
Chuẩn bị lễ vật
- Chọn lễ vật phù hợp với điều kiện gia đình, không cần cầu kỳ hay xa hoa. Điều quan trọng nhất là tấm lòng thành kính tưởng nhớ người đã khuất.
- Tránh mua và đốt quá nhiều vàng mã, để tránh lãng phí và ô nhiễm môi trường.
Trang phục và hành vi khi đi tạ mộ
- Ăn mặc gọn gàng, lịch sự, thuận tiện cho việc dọn dẹp phần mộ.
- Lời nói và hành động cần nhẹ nhàng, tránh nói tục, chửi bậy hoặc hành xử thiếu tôn trọng nơi linh thiêng.
- Không nên đi tạ mộ quá sớm khi sương còn dày hoặc quá muộn vào chiều tối, vì dân gian cho rằng điều này không tốt cho sức khỏe.
Lễ thần linh tại nghĩa trang
- Đặt lễ ở miếu thờ Thần linh hoặc Thổ địa tại nghĩa trang trước khi làm lễ tại phần mộ gia tiên.
- Quan tâm đến tất cả các phần mộ trong dòng họ, không chỉ mộ của người thân trực tiếp.
- Nên thắp hương cho các ngôi mộ vô chủ gần khu vực mộ gia đình để bày tỏ lòng thành.
Hành xử tại nghĩa trang
- Tuyệt đối không dẫm đạp lên phần mộ của gia đình khác hoặc đá vào đồ lễ cúng.
- Khi trở về nhà, nên hơ qua lửa hoặc tắm nước gừng để thanh lọc cơ thể.
- Trẻ nhỏ dưới 3 tuổi, người đang ốm yếu hoặc phụ nữ mang thai nên hạn chế đi tạ mộ.
Trường hợp gia đình có người mất trong năm
- Lễ tạ mộ cần được thực hiện chu đáo và trang trọng hơn để thể hiện lòng kính trọng.
Lễ tạ mộ cuối năm không chỉ là nghi thức tâm linh mà còn là dịp để con cháu thể hiện lòng hiếu thảo, biết ơn tổ tiên. Đây là “chiếc cầu nối” giữa quá khứ và hiện tại, giúp mỗi người tìm lại sự bình an trong tâm hồn và gắn kết tình cảm gia đình.
Hy vọng những chia sẻ trên giúp bạn hiểu rõ hơn về nét đẹp truyền thống này và thực hiện lễ tạ mộ cuối năm một cách trọn vẹn.
