Chuyện ít biết về 'biệt đội săn virus' âm thầm cống hiến trong công cuộc chống dịch COVID-19

Admin
“Y tế dự phòng thầm lặng khủng khiếp. Nếu không làm thế này thì thủ đô sao yên bình được đến giờ”, TS Nguyễn Thị Kiều Anh, Phó giám đốc CDC Hà Nội chia sẻ.
Hà Nội đang trở thành tâm dịch COVID-19 lớn nhất cả nước với số lượng ca bệnh nhiều nhất, những ổ dịch phức tạp và nguy hiểm nhất. Ở nơi tuyến đầu chống dịch của thủ đô, có hơn 500 chiến sĩ áo trắng, được ví như những "thợ săn" virus đang ngày đêm lao vào từng ổ dịch, tiếp xúc với từng ca nhiễm hoặc nghi nhiễm. Họ chính là những kỹ thuật viên của Trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) Hà Nội. Những con người mặc trên mình bộ đồ kín mít như phi hành gia, ngứa không được gãi, khát không được uống, vệ sinh không được đi; họ đang làm gì trên mặt trận chống dịch khốc liệt nhất cả nước?
 

Biệt đội “săn virus”, phản ứng nhanh, chính xác nhất

 
3 giờ sáng 6/3, Ban chỉ đạo phòng chống dịch COVID-19 thành phố họp khẩn, khởi động giai đoạn mới của chiến dịch. Từ đó đến nay, đèn từ khu xét nghiệm ở đại bản doanh 11 tầng của CDC Hà Nội luôn sáng bất kể ngày hay đêm – TS Nguyễn Thị Kiều Anh, Phó giám đốc CDC Hà Nội nhớ lại.
 
Chắc hẳn nhiều người không thể quên mốc thời gian đó khi Hà Nội chính thức ghi nhận ca mắc COVID-19 đầu tiên, đánh dấu dịch bệnh bước vào giai đoạn 2. Kể từ đó đến nay, 500 kỹ thuật của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Nội trở thành những “chiến binh” tuyến đầu chống dịch.
 
Tính đến thời điểm tròn một tháng dịch bệnh bùng phát, Hà Nội có trên 48.000 người phải kiểm tra sức khỏe liên quan đến COVID-19. Trong đó gần 3.000 người cách ly tại nhà, nơi cư trú và 8.000 người tại khu cách ly tập trung cần phải kiểm tra nhiệt độ và theo dõi sức khỏe 2 lần mỗi ngày.
 
500 'thợ săn' ở CDC Hà Nội và công cuộc truy tìm virus SARS-CoV-2 nơi tâm dịch lớn nhất cả nước
Nhân viên y tế lấy mẫu xét nghiệm người nhập cảnh tại sân bay
 
Để đảm nhiệm khối lượng công việc khổng lồ ấy, từ trước Tết Nguyên đán, CDC Hà Nội đã lên phương án đáp ứng cho từng diễn biến của dịch. Các phương án có sự phối hợp giữa rất nhiều ban ngành chức năng. Trong đó, y tế được xem là nòng cốt, tham mưu cho chính quyền từ thành phố đến phường xã. Công an, quân đội, các đoàn thể và người dân. Đó là 5 lực lượng đang phối hợp chặt chẽ với nhau trên mặt trận phòng, chống dịch ở Hà Nội.
 
500 chiến binh bước vào một cuộc chiến chưa từng có, chia thành 65 đội phản ứng nhanh "ra trận". Trong đó, 60 đội tại các quận huyện và 5 đội tinh nhuệ đóng ở tuyến thành phố. Mỗi đội có từ 6 - 8 thành viên thường trực 24/24, bất kể thời gian ngày hay đêm, có lệnh là lên đường.   
 
CDC Hà Nội có chân rết ở tất cả 30 quận, huyện và 584 xã phường. Địa bàn nào thì CDC đó sẽ có trách nhiệm thu thập thông tin, điều tra, lấy mẫu… xử lý tất cả mọi việc trên địa bàn đấy. Những kỹ thuật viên có đầy đủ kỹ năng để xử lý toàn bộ các yếu tố bệnh tật. Nếu nhận định ca khó, sẽ báo ngay cho đội phản ứng nhanh của thành phố.
 
Nhiệm vụ chính của hơn 500 "thợ săn virus" là giám sát, lấy mẫu, điều tra dịch tễ người ở tất cả các khu cách ly tập trung, bệnh viện, cho đến từng ca nghi nhiễm cụ thể ở ngoài cộng đồng… Các đội phản ứng nhanh của CDC mỗi ngày phải lấy hàng nghìn mẫu bệnh phẩm.
 
Theo tính toán, mất khoảng 5 phút để kỹ thuật viên lấy được 1 mẫu hoàn chỉnh, chưa tính thời gian di chuyển, chuẩn bị dụng cụ, khử khuẩn nội bộ... Như vậy, với tình hình dịch bệnh như hiện tại, một nhân viên y tế phải làm việc từ 13-15 tiếng mỗi ngày mới hoàn thành nhiệm vụ của mình.
 
Điều tra dịch tễ đặc biệt là điều tra các ca nhiễm và nghi nhiễm COVID-19 là khâu hết sức quan trọng, đòi hỏi nhanh, chính xác và rất tỉ mỉ. Ngoài việc xác định bệnh nhân, các yếu tố liên quan, các nhân viên CDC còn phải vẽ ra được bức tranh toàn cảnh suốt hành trình của bệnh nhân đã đi những đâu? Tiếp xúc với những ai? Phương tiện đi lại là gì? Phòng hộ ra sao?… Tất cả đều phải có kết quả nhanh chóng để đưa ra quyết định can thiệp ngay lập tức.
 
Khi các mẫu được chuyển về đại bản doanh, toàn bộ các phòng thí nghiệm của CDC Hà Nội làm việc 24/24 giờ, chia 4 ca liên tục. Tất cả vì mục tiêu mẫu bệnh phẩm phải được xét nghiệm ngay, trả kết quả sớm nhất, chính xác nhất. "Người ta chạy trốn virus, quân này lại lao vào làm từ ngày này đến đêm nọ"- TS Kiều Anh chia sẻ.
 
500 'thợ săn' ở CDC Hà Nội và công cuộc truy tìm virus SARS-CoV-2 nơi tâm dịch lớn nhất cả nước
Lấy mẫu máu xét nghiệm nhanh sàng lọc COVID-19 cho kết quả sau 10 phút
 
Mỗi lần vào labor ngồi box cấy, nghĩa là phải sau 4-5 tiếng xét nghiệm xong, mọi người mới được ra. Không có chuyện ăn trưa lúc 12h, nhanh nhất khoảng 3 - 4 chiều mới có thể ra. “Lúc ấy, nói thật với em thương đến chảy nước mắt, sưng hết cả hai vùng má không khác gì Vũ Hán.
 
Khó thở, mệt lả nên chỉ ngồi uống nước và uống sữa, thở một lúc, xong lại vào chiến đấu tiếp. Một ngày 24 tiếng, 4 ca liền chạy như thế, mà toàn phụ nữ. Phải nói là chị biết ơn các bạn ấy. Vì tất cả đã làm việc với một tinh thần tuyệt vời”, vị nữ Phó giám đốc đồng cảm nhưng đầy tự hào về nhân viên của mình.
 

Nếu bọn anh sợ còn ai làm...

 
"Há mồm to, thở đều", một kỹ thuật viên hướng dẫn đồng nghiệp của mình, những người vốn thường xuyên phải nói đi nói lại khẩu lệnh trên giờ cũng chính là người thực hiện. Đây là hoạt động lấy mẫu kiểm soát nội bộ định kỳ dành cho nhân viên y tế, những người thường xuyên tiếp xúc với các ca nghi nhiễm, ca dương tính, các ổ dịch và mẫu bệnh phẩm... Hơn ai hết, họ là đối tượng dễ lây nhiễm SARS-CoV-2 nhất trong quá trình tác nghiệp.
 
Bác sĩ Hùng, Trưởng Khoa Xét nghiệm - Trung tâm Kiểm soát bệnh tật thành phố Hà Nội, là người chịu trách nhiệm điều phối mọi hoạt động của khoa từ phân công đội cơ động đi lấy mẫu, điều phối nhân lực làm sao cho các kíp kỹ thuật viên quay vòng hợp lý cho đến việc xét nghiệm các mẫu bệnh phẩm và bố trí xét nghiệm nội bộ…
 
Tất cả các kỹ thuật viên ở đây, ai cũng từng ít nhất một lần được hỏi câu: “Có sợ không?”. Đáp lại những câu hỏi ấy chỉ có ánh nhìn trìu mến và có lẽ là nụ cười tươi đằng sau lớp khẩu trang kín mít. Anh Hùng nói với giọng trấn an bất cứ người nghe nào: "Sợ cũng rất sợ nhưng vì trách nhiệm với cộng đồng nên làm thôi. Nếu bọn anh sợ còn ai làm! Mình sợ thì sẽ có một người nào đó làm thay mình”.
 
"Bọn chị mà nhiễm là cộng đồng nguy hết. Đội phản ứng nhanh đi tiếp xúc với người dương tính liên tục. Ở phòng thí nghiệm, bệnh phẩm về mỗi ngày hàng nghìn mẫu, phải kiểm soát nhau thường xuyên", chị Kiều Anh giải thích về ý nghĩa của việc xết nghiệm nội bộ.
 
500 'thợ săn' ở CDC Hà Nội và công cuộc truy tìm virus SARS-CoV-2 nơi tâm dịch lớn nhất cả nước
Cận cảnh lấy mẫu xét nghiệm cho người dân thôn Hạ Lôi, xã Mê Linh, huyện Mê Linh, Hà Nội
 
Anh Hùng kể, từ Tết Nguyên đán đến giờ, có một chuyện đã thành quen tại CDC Hà Nội đó là hiện tượng “ở lại cơ quan”. Theo lời anh Hùng, thực chất, “ở lại cơ quan có nghĩa là thức trắng xuyên đêm mà làm”. Người người nhà nhà tránh dịch, riêng các kỹ thuật viên ở đây vẫn cứ lao vào hiểm nguy, bất chấp ảnh hưởng bản thân và cả gia đình.
 
Một bác sĩ khác trong đội phản ứng nhanh lên tiếng: “Hồi đầu tháng 2, giám đốc bên cơ quan vợ em còn yêu cầu cô ấy cách ly vì biết chồng trong đội cơ động”.
 
Câu chuyện của chị Kiều Anh có lẽ là rất hiếm hoi so với các đồng nghiệp ở đây. "Chồng con lại còn ngoan hơn! Ngày xưa chẳng biết nấu cơm, nhưng từ dạo dịch ập đến bây giờ biết nấu hết rồi. Vì vợ toàn 12 giờ đêm mới bắt đầu từ cơ quan về, chả tự nấu cơm cho bố con ăn thì còn ai?", chị kể trong niềm lạc quan.
 
 
Bác sĩ Hà Tấn Dũng, Đội trưởng Đội phản ứng nhanh số 3 - CDC Hà Nội kể, nhà gần cơ quan nhưng từ Tết đến nay số lần anh về thăm nhà không đếm hết trên 5 ngón tay. Anh chỉ dám về nhà sau khi có kết quả xét nghiệm âm tính, về cũng chỉ để lấy quần áo rồi đi luôn. Từ hôm Hà Nội có bệnh nhân dương tính đầu tiên, anh và các thành viên trong đội được làm xét nghiệm 4 lần.
 
“Lúc về chỉ ngủ một mình ở phòng khách, con mình thấy bố về là nó cứ chạy xa, cách bố ít nhất 2 mét”, anh Dũng kể. Bản thân thì phòng tránh cho bản thân gia đình, người đội trưởng còn phải luôn nhắc nhở anh em tuân thủ bài tập phòng chống lây nhiễm cẩn thận. “Mình phải tin tưởng là mình phòng hộ tốt thì sẽ bảo vệ tốt cho nhân viên y tế. Điều quan trọng là để còn có người làm việc", anh Dũng chia sẻ.
 
 
Có lẽ ấn tượng không thể nào quên vào cái đêm Hà Nội ghi nhận ca mắc COVID-19 đầu tiên, lần đầu tiên Hà Nội thực hiện phong tỏa một dãy phố, một bệnh viện vì dịch bệnh. Lần đầu tiên mình chứng kiến dân tình có chút hoảng loạn, rồi cũng hơi thái quá, kể cả người trong nghề cho đến người ngoài nghề. Anh Hùng nói, đêm hôm đấy, cả Hà Nội xôn xao! Còn ba đội phản ứng nhanh, mỗi đội bận rộn ở một vị trí.
 
500 'thợ săn' ở CDC Hà Nội và công cuộc truy tìm virus SARS-CoV-2 nơi tâm dịch lớn nhất cả nước
Mỗi mẫu bệnh phẩm được giữ trong một ống nghiệm riêng ghi rõ tên tuổi
 
Việc nhận lịch đột xuất đối với các đội phản ứng nhanh của CDC Hà Nội đã quen như cơm bữa. Có lần thời gian từ lúc nhận lệnh cho đến khi đứng chân trên địa bàn chỉ cách nhau đúng 15 phút.
 
Mọi người đều hiểu nhanh hơn một phút có thể đã ngăn được người nhiễm tiếp xúc với một người lành. Cả thành phố có 5 đội đặc biệt tinh nhuệ nên trong những ngày cao điểm, một đội có thể phải làm 3 - 4 lịch đột xuất là chuyện thường. Khi được hỏi về các đồng nghiệp của mình, anh Dũng nói: “Ai cũng đang vượt quá 200% sức lực. Chỉ có thể nói là hy sinh”.
 

Hai điều mong ước mỗi ngày

 
Kỹ thuật viên xông pha vào tâm dịch khoác trên người những bộ đồ bảo hộ trông giống hệt các phi hành gia. Đó là phương tiện duy nhất bảo vệ họ trước virus gây bệnh. Tuy nhiên, một điều mà không phải ai cũng biết là những nhân viên y tế mặc bộ đồ bảo hộ này vào sẽ phải làm việc liên tục, không được phép cởi ra.
 
TS Nguyễn Thị Kiều Anh tiết lộ, yêu cầu kỹ thuật trong labor là các bác sĩ, kỹ thuật viên không được làm việc liên tục suốt 8 tiếng đồng hồ. Vì vào đó, họ phải mặc trang phục phòng hộ chuyên dụng, bộ đồ rất kín, mặc vào phải làm việc liên tục như một cỗ máy.
 
Trong khi cơ thể chỉ chịu đựng được 4 tiếng, người nào làm việc nhẹ hơn một chút may ra được 6 tiếng. “Trong 4-6 tiếng đó, ngứa không được gãi, khát không được uống, vệ sinh không được đi. Nếu cởi ra coi như đã hủy bộ quần áo đó”.
 
Một kỹ thuật viên tiết lộ, các nhân viên ở đây cực kỳ giữ gìn trang thiết bị bảo hộ. Họ còn không dám cởi khẩu trang vì “mình không tiết kiệm thì chính mình sau này sẽ không có cái dùng”. Kể cả uống nước bằng ống hút cũng không được, ống hút vẫn cần phải kéo khẩu trang ra. Kéo khẩu trang ra là lây nhiễm.
 
“Anh em cứ nói đùa có khi phải mặc bỉm. Nhưng thực ra cần gì bỉm đâu, vì mặc bộ đấy vào, mồ hôi vã ra hết nước rồi”. Trong thời buổi dịch bệnh không biết kéo dài tới khi nào, ngay cả các nước hiện đại cũng than thở thiếu trang thiết bị y tế và đồ bảo hộ cho nhân viên y tế. Để có một bộ đồ bảo hộ đúng quy chuẩn như vậy rất quý hiếm, có tiền cũng không mua được.
 
Chị Kiều Anh nói: “Bây giờ cứ đủ đồ cho mình làm là được rồi. Đồ lấy mẫu, sinh phẩm xét nghiệm, dụng cụ tiêu hao, vật tư tiêu hao,… gi gỉ gì gi cái gì cũng cần. Kỹ thuật viên một phần vì tiết kiệm, phần quan trọng hơn, trong ca làm nếu hở ra một chút xíu thôi coi như mang luôn nguy cơ lây nhiễm vào người”.
 
500 'thợ săn' ở CDC Hà Nội và công cuộc truy tìm virus SARS-CoV-2 nơi tâm dịch lớn nhất cả nước
Phút nghỉ ngơi hiếm hoi nhân viên y tế cũng không dám cởi bỏ trang phục bảo hộ
 
Ước muốn thứ hai của chị Kiều Anh và cũng là của toàn bộ nhân viên y tế CDC Hà Nội đó là dịch bệnh sớm được đẩy lùi. “Người làm y tế chỉ mong hết dịch chứ chả muốn gì cả. Có chăng mình chỉ mong những người thuộc diện phải điều tra dịch tễ, hãy thật trung thực và có trách nhiệm với thông tin của họ. Chứ giấu thông tin hay cung cấp thông tin sai sự thật, là các bạn đang vi phạm pháp luật, đánh mất cơ hội ngăn chặn dịch, gây rất nhiều tốn kém về nhân lực, vật lực cho phòng chống dịch”, vị nữ thủ lĩnh CDC Hà Nội chia sẻ.
 
Phải nói rằng mô hình Trung tâm kiểm soát bệnh tật như cách Hà Nội nói riêng và ở Việt Nam nói chung đang triển khai còn khá mới mẻ nhưng lại thành công ngoài mong đợi. Nói về việc Việt Nam học tập các làm CDC của Mỹ, ông Khổng Minh Tuấn – Phó Giám đốc phụ trách công tác phòng chống dịch của CDC Hà Nội cho hay, các cấp độ CDC  trong nước học tập kinh nghiệm và mô hình tương đối đa dạng ở cả Mỹ, Trung Quốc, cả Thái Lan… mỗi một hệ thống kiểm soát bệnh tật lại có một đặc điểm riêng.
 
“Tuy nhiên, CDC các nước đang duy trì một mô hình không đồng đều, rất mạnh ở tuyến trung ương rồi đến tuyến tỉnh hay các bang; nhưng tuyến huyện, tuyến xã phường và đặc biệt là thôn bản thì lại không bằng Việt Nam. Thậm chí có nước còn không có”, ông Tuấn cho biết. CDC các cấp đều có mỗi quan hệ khăng khít với nhau.
 
 
Mỗi CDC địa phương là cả một thế giới phong phú vô cùng các sáng kiến, kinh nghiệm và độ nhạy bén trong kiểm soát bệnh tật. “Trên thực tế khi anh tập trung nguồn lực cho trung ương mạnh thường sẽ giúp nghiên cứu sâu. Nhưng ở dưới cộng đồng anh không có chân rết thì làm sao kiểm soát chặt được. Đấy chính là thành công của mình. CDC của ta giống như cái móng nhà đủ rộng đủ chắc, còn của họ giống như chùa Một Cột ấy mà”, Phó Giám đốc phụ trách công tác phòng chống dịch của CDC Hà Nội phân tích.
 
500 'thợ săn' ở CDC Hà Nội và công cuộc truy tìm virus SARS-CoV-2 nơi tâm dịch lớn nhất cả nước
Nhân viên CDC Hà Nội là những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận chống COVID-19 của thủ đô
 
Đến thời điểm này, tất cả các ca dương tính đều được phát hiện nhanh, trong thời gian ngắn để cách ly điều trị. Không hề quá đáng khi nói rằng, Hà Nội bình yên được như ngày hôm nay là nhờ các “biệt đội săn virus” này, nếu không có lẽ mọi chuyện sẽ còn tệ hơn. “CDC Hà Nội đang kiểm soát, kịp thời cách ly các đối tượng tiếp xúc gần, ấn định là F1.
 
Tuy nhiên, mạch đi của nguồn lây đang có diễn biến vô cùng phức tạp và bất ngờ. Điều chúng tôi lo sợ nhất hiện nay là bắt đầu có sự lây truyền trong cộng đồng, những người đã mang chủng mà không có biểu hiện bệnh”, ông Tuấn nhấn mạnh.
 
Do đó, vấn đề sống còn hiện nay là Hà Nội khoanh vùng dịch bệnh như thế nào. Thời điểm này, tất cả các trường hợp có triệu chứng mà không tìm ra nguyên nhân nào khác (như do viêm họng, cúm, hay viêm phổi…) thì phải nghĩ ngay đến COVID-19 và cho xét nghiệm.
 
Mỗi ngày, các biệt đội áo trắng vẫn ráo tiết truy tìm những con virus SARS-CoV-2 đang len lỏi giấu mặt đâu đó trong cộng đồng. Một trong số những giải pháp đó là mở rộng xét nghiệm nhanh COVID-19 ngoài cộng đồng. “Chúng ta vẫn còn đủ thời gian. Thành phố xác định đến ngày 15/4 mà chúng ta khống chế tốt thì sẽ có cơ hội kiểm soát", ông Tuấn nói.
 
Hà Ly (t/h)