Những ngày qua, Thủ đô Hà Nội liên tục ghi nhận chỉ số chất lượng không khí ở mức cực kỳ nguy hại, dẫn đầu danh sách những thành phố ô nhiễm không khí nhất thế giới. Trong các ngày 12-15/12, bầu không khí đặc quánh và mịt mù bủa vây thành phố, không thể phân biệt được lớp màng đó là sương hay bụi.
Theo ghi nhận vào lúc 7h30 sáng 16/12, bầu trời Hà Nội vẫn chìm trong mù mịt, các nhà cao tầng bị che phủ bởi các lớp sương, bụi. Số liệu từ Cổng thông tin quan trắc môi trường của UBND TP Hà Nội cho thấy, chỉ số chất lượng không khí trong ngày 16-12 tại 10 điểm quan trắc đều đang ở ngưỡng kém. Chỉ số AQI (chỉ số chất lượng không khí trung bình một ngày) duy trì màu cam (tức chất lượng không khí kém). Trước đó, ngày 13/12, trang AirVisual đã xếp Hà Nội là TP ô nhiễm thứ 2 trong các điểm quan trắc trên toàn thế giới.
Thủ đô bao trùm bởi lớp bụi mờ
Trước tình hình ô nhiễm không khí, Sở TN&MT Hà Nội đã lý giải về nguyên nhân. Theo đó, bên cạnh hiện tượng nghịch nhiệt bức xạ vào giữa đêm và sáng sớm diễn ra mạnh vào thời điểm cuối năm thì sự gia tăng của phương tiện giao thông, dân sinh, đốt rác tự phát, công trình xây dựng… cũng là nguyên nhân gián tiếp. Bởi đây là nguồn phát thải các chất ô nhiễm ra môi trường khá lớn, dưới tác động của các điều kiện khí tượng bất lợi kết hợp với nghịch nhiệt làm cho các nguồn thải hàng ngày không phát tán lên cao được mà bị tích tụ lại lơ lửng ở lớp khí quyển sát mặt đất. Điều này khiến nồng độ chất thải rất cao, dẫn đến chất lượng không khí suy giảm.
Vì ô nhiễm không khí kéo dài, lần đầu tiên, Bộ Y tế đã phải đưa ra khuyến cáo để người dân dự phòng, bảo vệ sức khoẻ. Theo đó, người dân nên hạn chế ra khỏi nhà, vận động tập thể dục, lao động ngoài trời; ra đường nên sử dụng khẩu trang đảm bảo chất lượng và đeo khẩu trang đúng quy cách (đảm bảo kín, khít mặt). Mọi người nên thực hiện một số vệ sinh cá nhân như mũi, súc họng sáng tối bằng nước muối sinh lý, đặc biệt sau khi ra đường cần tra rửa mắt bằng nước muối sinh lý.
Trao đổi với Zing, GS.TS Hoàng Xuân Cơ, nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu quan trắc và mô hình hóa môi trường bày tỏ quan ngại về vấn để xử lý ô nhiễm không khí tại Thủ đô. Theo ông, khi ô nhiễm lên đỉnh điểm, các cảnh báo đã được đưa đến người dân thông qua các số liệu. Tuy nhiên, lãnh đạo Hà Nội vẫn phản ứng chậm chạp khi đứng trước tình hình này.
“Chúng ta có đủ nguồn lực để làm tình hình trở nên khả quan hơn, nhưng hiện chưa có đơn vị nào dám đứng ra làm và dám chịu trách nhiệm. Tôi chưa nhìn thấy vai trò quản lý của các sở, ngành của Hà Nội trong những ngày không khí ô nhiễm”, GS.TS Hoàng Xuân Cơ chia sẻ.
Trang AirVisual đã xếp Hà Nội là TP ô nhiễm thứ 2 vào ngày 13/12
Theo GS Cơ, tất cả nguồn lực từ ngân sách thành phố đến trí tuệ của các nhà khoa học để giải quyết tình hình chưa được sử dụng đúng mực. Qua dư luận và những con số, chúng ta đã nhận thức rõ tính cấp bách của vấn đề. Bởi vậy đã đến lúc, các nhà quản lý không thể thờ ơ với ô nhiễm không khí được nữa.
GS.TS Hoàng Xuân Cơ cho rằng, đúng là không khí Hà Nội xấu đi do ảnh hưởng của khí hậu và thời tiết, nhưng đó không phải là toàn bộ nguyên nhân. Và nếu chỉ ngồi chờ trời mưa thì chúng ta đang thể hiện sự bất lực. "Khí hậu là thứ chúng ta không thể tác động được, nên phải nhìn vào những nguyên nhân khác để tìm giải pháp giảm thiểu", GS.TS Hoàng Xuân Cơ nói.
Theo chuyên gia, có một giải pháp mà ai cũng biết, ai cũng nói nhưng chưa thấy ai làm đó làm hạn chế nguồn phát thải từ các phương tiện giao thông, công trình, hạ tầng đô thị... Đây chính là những nguyên nhân khiến không khí Hà Nội trở nên tồi tệ trong những ngày lặng gió bởi các chất độc hại tích tụ và không được khuếch tán.
Thực tế, lãnh đạo thành phố đang đưa ra đề án xóa sổ than tổ ong trong năm 2020 và cấm xe máy trong năm 2030. Những đề án này hướng tới việc giải quyết tình hình ô nhiễm không khí ngày càng trở nên xấu đi. "Nhưng nó không phù hợp với đa số những người lao động ở thành phố có mức thu nhập trung bình hoặc thấp. Nên dù biết rất tốt cho môi trường, đây có thể không phải giải pháp dành cho mọi người", GS.TS Cơ chia sẻ.
GS Cơ cho rằng, việc giảm thiểu rác thải nói thì rất dễ nhưng nếu nhìn rộng ra, đó là cả một bài toán lớn về quy hoạch, chính sách mà thành phố cần giải quyết. Trong lúc chưa tìm ra lời giải cho bài toán khó, thành phố cần lên tiếng trấn an và đưa ra những khuyến cáo cụ thể về tình trạng này để người dân chủ động phòng tránh thay vì im lặng. "Người dân có thể chờ đợi vài năm để chính quyền hành động cải thiện tình hình, nhưng điều quan trọng là các nhà quản lý cần thẳng thắn nhìn nhận vấn đề và quyết liệt vào cuộc. Nếu không, vấn đề này sẽ còn tiếp diễn từ năm này sang năm khác, ngày một nghiêm trọng và kéo theo những hệ lụy khôn lường", GS.TS Hoàng Xuân Cơ cảnh báo.
Nhung Đinh (t/h)
