Qua tuổi dậy thì mà nổi mụn: Dấu hiệu rối loạn tạng phủ theo YHCT
Trong Y học cổ truyền (YHCT), tình trạng qua dậy thì vẫn nổi nhiều mụn trứng cá không chỉ là vấn đề da liễu đơn thuần mà thường phản ánh rối loạn bên trong cơ thể, đặc biệt liên quan đến tạng Phế – Tỳ – Can. Mụn được xếp vào phạm trù “mụn nhọt”, “trứng cá”, “phát ban do nhiệt”, cho thấy phần lớn liên quan đến nhiệt độc, thấp nhiệt, huyết ứ hoặc khí huyết mất điều hòa.
1. Nhiệt Phế bốc lên
Phế chủ bì mao. Khi Phế bị nhiệt (do ăn cay nóng, stress, thức khuya), nhiệt bốc lên mặt làm tắc nghẽn lỗ chân lông, hình thành mụn viêm, mụn đỏ, nổi tập trung vùng trán – mũi. Người bệnh thường kèm khô miệng, nóng trong, táo bón.
2. Can uất hóa hỏa
Người trưởng thành dễ gặp stress, căng thẳng kéo dài, khiến khí Can bị uất kết. Can uất lâu ngày sẽ hóa hỏa, hun đốt lên vùng mặt, đặc biệt hai bên má và cằm. Mụn dạng viêm nặng, dễ tái phát theo chu kỳ, nhất là trước kỳ kinh (ở nữ).
3. Tỳ hư – Thấp nhiệt
Tỳ chủ vận hóa. Khi Tỳ yếu, đồ ăn dầu mỡ, đường, sữa làm sinh thấp nhiệt tích tụ ở thượng tiêu, gây tắc trệ lỗ chân lông. Mụn thường dạng mụn đầu trắng, mụn mủ nhỏ li ti; da dầu bóng, dễ bít tắc. Người bệnh hay mệt mỏi, nặng người, tiêu hóa kém.
4. Huyết ứ, đàm trệ
Nếu mụn đã lâu, tái phát nhiều lần, viêm nặng, để lại thâm và sẹo, YHCT xếp vào dạng huyết ứ - đàm trệ. Lúc này máu không lưu thông tốt, độc tố khó đào thải nên mụn dai dẳng, lâu lành.
Tại sao mụn nhọt dễ tái phát theo YHCT?
Trong YHCT, mụn nhọt không chỉ là hiện tượng bề mặt mà là biểu hiện của cơ thể mất cân bằng lâu dài. Ngay cả khi mụn đã được xử lý bên ngoài, nếu tạng phủ, khí huyết và cơ chế vận hóa vẫn yếu, mụn rất dễ tái phát.
Khí huyết chưa ổn định
Sau khi mụn giảm, nếu khí huyết lưu thông kém, can khí uất hoặc tỳ vị yếu vẫn tồn tại, độc tố trong cơ thể chưa được loại bỏ hoàn toàn. Khi có yếu tố thuận lợi như stress, ăn cay nóng, thức khuya, khí huyết lại tắc nghẽn, dẫn tới mụn tái phát.
Tạng phủ chưa điều hòa hoàn toàn
Tạng phủ yếu (Tỳ, Can, Thận) là nền tảng sinh lý của da. Nếu chỉ điều trị bên ngoài mà chưa bổ tạng phủ, cơ chế vận hóa thấp, nhiệt độc, đàm thấp chưa được thanh thải triệt để thì mụn có thể nổi lại theo mùa, chu kỳ kinh nguyệt hoặc khi cơ thể chịu áp lực.
Huyết ứ, đàm thấp còn tồn đọng
Mụn lâu năm để lại các vùng huyết ứ hoặc đàm thấp dưới da. Khi khí huyết vận hành chưa hoàn hảo, các chất ứ trệ này dễ khởi phát trở lại thành mụn, đặc biệt là mụn cục, mụn mủ.
Ảnh hưởng của lối sống thiếu khoa học
Stress, thiếu ngủ, ăn uống không kiểm soát, môi trường ô nhiễm, nhiệt độ thay đổi… đều là những tác nhân kích hoạt tái phát mụn ngay cả khi da đã sạch.
Mụn nhọt dễ tái phát là do cơ thể chưa phục hồi hoàn toàn cơ chế cân bằng tạng phủ, khí huyết và thanh thải độc tố, chứ không phải thất bại trong việc xử lý mụn bề mặt. Do đó, điều trị bền vững cần kết hợp thuốc uống, liệu pháp ngoài da và điều chỉnh sinh hoạt theo YHCT, nhằm phục hồi nền tảng cơ thể, hạn chế mụn tái phát lâu dài.
Đông y điều trị mụn nhọt như thế nào?
Dưới góc nhìn Đông y, trị mụn nhọt không chỉ là xử lý biểu hiện ngoài da mà cần điều chỉnh toàn bộ cơ thể, tập trung vào việc cân bằng tạng phủ, khí huyết và loại trừ ngoại tà. Mụn nhọt được xếp vào phạm trù “mụn nhọt, ban chẩn, phấn thích”, phản ánh tình trạng nhiệt độc, thấp nhiệt, đàm trệ, huyết ứ hoặc can khí uất. Vì vậy, nguyên tắc điều trị Đông y là “công – bổ phối hợp”, vừa tiêu độc, vừa điều dưỡng tạng phủ để hạn chế tái phát.
1. Xác định thể bệnh
Đầu tiên, thầy thuốc sẽ bắt mạch, quan sát da và khai thác triệu chứng toàn thân để phân loại mụn theo thể bệnh. Mỗi thể có nguyên nhân, triệu chứng và phép trị khác nhau:
- Thể nhiệt độc: mụn đỏ, sưng đau, dễ chảy mủ; người nóng trong, khát nước, táo bón nhẹ. Phép trị chủ yếu là thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm.
- Thể thấp nhiệt – đàm thấp: mụn li ti, mụn ẩn, da dầu, mùi hôi; người mệt mỏi, bụng nặng, tiêu hóa kém. Phép trị táo thấp, kiện tỳ, hóa đàm để cải thiện vận hóa và giảm mụn.
- Thể huyết ứ – đàm trệ: mụn cục, dai, để lại thâm hoặc sẹo; da xỉn, tuần hoàn kém. Phép trị hoạt huyết, khử ứ, tiêu đàm giúp máu lưu thông, đào thải độc tố.
- Thể can khí uất: mụn bùng phát theo stress, đau vùng hàm/cằm, kèm rối loạn kinh nguyệt hoặc bồn chồn. Phép trị sơ can, lý khí, an thần nhằm giảm uất kết, ổn định nội tiết.
- Thể âm hư hỏa vượng: thường gặp tuổi dậy thì hoặc dùng corticoid lâu; da khô, nóng trong, mụn viêm nhưng kèm mất ngủ, hồi hộp. Phép trị bổ âm, thanh hỏa, điều hòa tạng phủ.
2. Kết hợp thuốc uống và liệu pháp ngoài da
- Thuốc uống: phối hợp thảo dược phù hợp thể bệnh như kim ngân hoa, liên kiều, hoàng cầm, bạch thược, đan sâm, xuyên khung… giúp thanh nhiệt, táo thấp, hoạt huyết, điều hòa tạng phủ.
- Liệu pháp ngoài da: rửa/xông thuốc thảo dược, đắp cao hoặc bột thuốc, vừa tiêu viêm, giảm sưng vừa tăng tác dụng thảo dược lên bề mặt da.
- Châm cứu, cứu, điện châm: hỗ trợ điều hòa khí huyết, giảm stress, cải thiện tuần hoàn da và chức năng tạng phủ.
3. Điều chỉnh lối sống và phòng ngừa tái phát
- Kiểm soát thực phẩm cay nóng, dầu mỡ, đồ ngọt; tăng rau xanh, thực phẩm mát, dễ tiêu.
- Giữ vệ sinh da đúng cách, tránh nặn mụn bừa bãi.
- Ngủ đủ giấc, giảm căng thẳng để ổn định can khí.
- Tránh lạm dụng corticoid, kem trộn – nguyên nhân khiến mụn lâu khỏi và để lại sẹo.
Bảo Thanh Đường – Địa chỉ điều trị mụn nhọt từ gốc, hạn chế tái phát
Với gần 200 năm kinh nghiệm gia truyền, Bảo Thanh Đường tự hào là địa chỉ uy tín áp dụng YHCT toàn diện trong xử lý mụn nhọt, đặc biệt cho người trưởng thành mụn dai dẳng. Phòng khám tập trung:
- Chẩn đoán chuẩn YHCT: Bắt mạch, phân thể chính xác từng loại mụn.
- Phối hợp liệu trình uống – ngoài da – điều chỉnh lối sống: Thanh nhiệt, hóa đàm, hoạt huyết, bổ tạng phủ.
- Nguyên liệu thảo dược sạch, an toàn, phù hợp da nhạy cảm, giảm thiểu tác dụng phụ.
Nhờ cách tiếp cận toàn diện, Bảo Thanh Đường giúp mụn giảm viêm, gom cồi, hạn chế tái phát, đồng thời phục hồi làn da và cân bằng cơ thể từ bên trong. Người bệnh có thể đến trực tiếp khám hoặc liên hệ tư vấn để được xây dựng liệu trình phù hợp theo thể bệnh.
>>> Xem thông tin phòng khám Bảo Thanh Đường: TẠI ĐÂY
Lưu ý: Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho chẩn đoán và điều trị y khoa. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp điều trị nào.
THÔNG TIN PHÒNG KHÁM BẢO THANH ĐƯỜNG
- TPHCM: 210 Lê Lai, p.Bến Thành, Q.1, ĐT: (0283) 9252818/ 0767732126 (zalo)
- Hà Nội: 90 Trần Hưng Đạo, Q.Hoàn Kiếm, ĐT: (0243) 9423585/0912050568
- Hoặc có thể mua thuốc online nhận trực tiếp tại nhà qua hotline 0767732126.
- Xin liên hệ điện thoại 0767732126 trong khung giờ này (Sáng từ 07h30 đến 11h30; Chiều từ 14h00 đến 17h30; Từ thứ hai đến thứ bảy).
- Website: www.baothanhduong.com.vn
- Facebook: https://www.facebook.com/yduocbaothanhduong
