Trước thực trạng người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật gây bức xúc dư luận, đặc biệt sau vụ việc liên quan đến sản phẩm kẹo Kera với sự tham gia của Quang Linh Vlogs, Thùy Tiên và Hằng Du Mục, ông Nguyễn Trường Sơn – Chủ tịch Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam, đồng thời là thành viên ban soạn thảo sửa đổi Luật Quảng cáo – đã có những chia sẻ thẳng thắn về tình trạng này, giải pháp khắc phục cũng như các điểm mới trong dự thảo sửa đổi Luật Quảng cáo.
Chia sẻ với Báo điện tử VTC News, ông Nguyễn Trường Sơn cho biết, Luật Quảng cáo hiện hành từ năm 2013 cùng các nghị định, thông tư hướng dẫn đã có quy định xử lý hành vi quảng cáo sai sự thật, đặc biệt là đối với người nổi tiếng. Tuy nhiên, một trong những bất cập lớn hiện nay là việc kiểm tra chất lượng sản phẩm chủ yếu theo hình thức hậu kiểm – tức là chỉ can thiệp khi sai phạm đã xảy ra.
Hiện nay, luật dựa trên tinh thần tự giác của doanh nghiệp trong việc công bố thông tin và chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, đối với các nhóm hàng hóa đặc biệt như thuốc, thực phẩm chức năng, luật vẫn yêu cầu phải có giấy phép lưu hành và người quảng cáo phải có chứng nhận liên quan theo quy định của Bộ Y tế.
Chủ tịch Hiệp hội Quảng cáo nhấn mạnh, trong khi các kênh truyền thông chính thống có sự kiểm duyệt nghiêm ngặt, thì trên mạng Xã hội lại xuất hiện tràn lan các nội dung khó kiểm soát, đặc biệt là những quảng cáo qua livestream của người nổi tiếng. Vụ việc kẹo Kera là một ví dụ điển hình, khi những người có sức ảnh hưởng đã quảng bá một sản phẩm không rõ nguồn gốc, thổi phồng công dụng nhằm thu hút người tiêu dùng.
Trước thực trạng này, ông Sơn đề xuất 5 biện pháp trọng tâm nhằm hạn chế tình trạng người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật:
- Tăng cường truyền thông và cảnh báo: Các cơ quan báo chí cần chủ động tuyên truyền, cảnh tỉnh không chỉ người tiêu dùng mà còn cả những người nổi tiếng để họ nhận thức rõ trách nhiệm khi tham gia quảng cáo.
- Đẩy mạnh tẩy chay và tố giác vi phạm: Người tiêu dùng cần đồng loạt tẩy chay những cá nhân quảng cáo sai sự thật, đồng thời chủ động báo cáo các trường hợp vi phạm đến cơ quan chức năng để có biện pháp xử lý kịp thời.
- Khuyến khích tiêu dùng thông minh: Người mua hàng nên chủ động tìm hiểu thông tin sản phẩm từ các nguồn chính thống trước khi quyết định chi tiền, đặc biệt là với những mặt hàng trôi nổi trên mạng xã hội.
- Tăng cường quy tắc ứng xử và đạo đức nghề nghiệp: Nghệ sĩ và người nổi tiếng cần nâng cao trách nhiệm cá nhân, tránh tiếp tay cho những hành vi lừa đảo hoặc gây ảnh hưởng tiêu cực đến cộng đồng.
- Siết chặt chế tài xử lý: Bên cạnh việc phạt hành chính, cần cân nhắc các biện pháp xử lý mạnh tay hơn, thậm chí có thể truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi quảng cáo sai sự thật gây hậu quả nghiêm trọng.
Ông Sơn cũng cho biết, Việt Nam đã có Luật Quảng cáo từ năm 2013, và các cơ quan quản lý như Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành nhiều văn bản nhằm siết chặt quản lý quảng cáo.
Đáng chú ý, trong dự thảo sửa đổi Luật Quảng cáo lần này, vấn đề người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật được đề cập một cách chi tiết với các biện pháp chế tài nghiêm khắc hơn. Dự thảo hiện đang trong giai đoạn lấy ý kiến lần thứ ba từ doanh nghiệp, tổ chức và các cơ quan quản lý để hoàn thiện.
Theo đó, ông Sơn cho biết, người nổi tiếng sẽ được phân thành ba nhóm chính:
- Nhóm 1: Những người có danh xưng, học hàm học vị chính thống.
- Nhóm 2: Những người hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, có lượng người hâm mộ lớn.
- Nhóm 3: Những cá nhân nổi lên từ mạng xã hội.
Tùy vào mức độ vi phạm, sẽ có các chế tài xử phạt khác nhau nhằm nâng cao tính răn đe. Đặc biệt, với những người có danh xưng chính thống, các hình thức xử lý có thể bao gồm tước danh hiệu, cấm biểu diễn hoặc tham gia quảng cáo dưới mọi hình thức, đồng thời tăng mức phạt hành chính.
"Theo Luật hiện hành, mức xử phạt hành chính cao nhất chỉ 60-80 triệu đồng, số tiền này quá thấp so với với lợi nhuận từ các hợp đồng quảng cáo sai sự thật. Trong khi trên thực tế, chi phí bán hàng, markerting chi cho quảng cáo khoảng 25%-60% doanh thu để làm sao bán được sản phẩm. Điều này dẫn đến vấn nạn nhiều KOL, KOC bất chấp quảng cáo sai sự thật để có lợi nhuận", ông Sơn cho biết.
Chủ tịch Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam cũng phân tích cấu thành của một sản phẩm quảng cáo sai sự thật, bao gồm nhãn hàng, đơn vị phân phối, đơn vị sản xuất quảng cáo, nền tảng truyền tải và người trực tiếp truyền tải thông điệp (thường là người nổi tiếng). Ông cho biết luật sửa đổi lần này sẽ đề cập đến trách nhiệm của tất cả các thành phần này nhằm làm trong sạch thị trường quảng cáo.
Về tiêu chuẩn chuyên môn cho KOLs và người nổi tiếng khi quảng cáo, ông Sơn cho biết dự thảo luật đã có quy định về việc "sử dụng, tìm hiểu kỹ sản phẩm". Điều này đòi hỏi người nổi tiếng phải có trách nhiệm hơn với những gì mình quảng cáo. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận việc kiểm soát việc sử dụng sản phẩm thực tế là khó khăn và chủ yếu dựa vào tinh thần tự giác.
Ông Nguyễn Trường Sơn khẳng định, dù luật pháp có những chế tài xử phạt đối với từng cá nhân, tổ chức nhưng sự tự giác của mỗi người nổi tiếng, sự phát hiện, tố cáo, cùng với hành động tẩy chay mạnh mẽ của người tiêu dùng vẫn là những biện pháp hiệu quả nhất để ngăn chặn vấn nạn quảng cáo sai sự thật. Khi bị tẩy chay, người nổi tiếng sẽ mất đi cơ hội làm việc và buộc phải giữ gìn hình ảnh của mình.
"Tẩy chay mới là hình phạt cao nhất để có thể giải quyết tình trạng quảng cáo sai sự thật. Khi bị tẩy chay, những người nổi tiếng đó sẽ mất nghề, vĩnh viễn không được nhãn hàng thuê làm quảng cáo nữa. Những người nổi tiếng bắt buộc phải giữ gìn hình ảnh của mình, bởi đó là 'cần câu cơm' của họ nếu làm trong lĩnh vực quảng cáo", Chủ tịch Hiệp hội Quảng cáo nói thêm.
Về trách nhiệm của các nền tảng truyền tải nội dung, ông Sơn cho biết dự thảo luật Quảng cáo sửa đổi bổ sung cũng đưa ra các quy định để các nền tảng xuyên biên giới như YouTube, Facebook, TikTok phải tuân thủ Pháp luật Việt Nam, bao gồm cả việc yêu cầu gỡ bỏ các nội dung vi phạm.
Chủ tịch Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam Nguyễn Trường Sơn cho rằng để giải quyết triệt để vấn nạn người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật cần có sự phối hợp đồng bộ giữa luật pháp chặt chẽ, sự vào cuộc của các cơ quan quản lý, ý thức trách nhiệm của người nổi tiếng, sự thông thái của người tiêu dùng và đặc biệt là sức mạnh của cộng đồng trong việc lên án và tẩy chay những hành vi sai trái.
