Bộ Y tế vừa đưa ra đề xuất kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 lên 7 tháng đối với lao động nữ sinh con thứ hai, như một biện pháp nhằm khuyến khích các gia đình sinh đủ hai con. Đề xuất này nằm trong Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Dân số và dự thảo Luật Dân số, được ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế), công bố ngày 10/3.
"Đề xuất kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 lên 7 tháng cho lao động nữ khi sinh con thứ hai được xem là giải pháp khuyến khích của nhà nước để người dân sinh đủ hai con", ông Dũng nói, thêm rằng vấn đề này cần sự chung tay, chia sẻ của bảo hiểm Xã hội và doanh nghiệp - người sở hữu lao động.
Theo quy định hiện hành, lao động nữ được nghỉ hưởng chế độ thai sản 6 tháng trước và sau sinh. Việc kéo dài thời gian nghỉ lên 7 tháng khi sinh con thứ hai được xem là một trong những chính sách hỗ trợ gia tăng tỷ lệ sinh, vốn đang có Xu hướng giảm tại Việt Nam. Tuy nhiên, để thực hiện đề xuất này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa bảo hiểm xã hội và doanh nghiệp, nhằm đảm bảo quyền lợi cho lao động nữ mà không gây áp lực tài chính lên hệ thống phúc lợi.
Bên cạnh đó, dự thảo mới vẫn giữ nguyên quan điểm trao quyền tự quyết cho các cặp vợ chồng trong việc sinh con, số con, thời điểm sinh con và khoảng cách giữa các lần sinh, dựa trên điều kiện kinh tế, sức khỏe và khả năng nuôi dạy con. Đồng thời, chính sách cũng hướng đến hỗ trợ phụ nữ sinh đủ hai con tại các khu công nghiệp, khu chế xuất và những địa phương có mức sinh thấp bằng cách tạo điều kiện tiếp cận nhà ở xã hội.
Nguy cơ giảm sinh và tác động đến dân số Việt Nam
Hiện nay, tỷ lệ sinh tại Việt Nam chỉ đạt 1,91 con/phụ nữ, thuộc nhóm thấp nhất khu vực Đông Nam Á. Đây cũng là năm thứ ba liên tiếp mức sinh giảm xuống dưới ngưỡng duy trì dân số. Theo Bộ Y tế, nếu không có giải pháp kịp thời, dân số Việt Nam có thể tăng trưởng âm vào khoảng năm 2054-2059.
Việc giảm sinh kéo theo hàng loạt hệ lụy nghiêm trọng, bao gồm:
- Thu hẹp lực lượng lao động, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế.
- Gia tăng tốc độ già hóa dân số, gây áp lực lên hệ thống an sinh xã hội.
- Mất cân bằng cơ cấu dân số, dẫn đến thiếu hụt lao động trẻ trong tương lai.
Các chuyên gia cảnh báo rằng, nếu tình trạng này không được cải thiện, Việt Nam có thể đối mặt với nguy cơ "sụp đổ dân số", đẩy nền kinh tế vào trạng thái trì trệ giống như Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc hiện nay.
Nguyên nhân tỷ lệ sinh thấp
Xu hướng giảm sinh tại Việt Nam bị tác động bởi nhiều yếu tố, bao gồm:
- Áp lực công việc và khó khăn tài chính, khiến nhiều người trì hoãn hoặc từ chối sinh con.
- Phụ nữ gánh vác nhiều trách nhiệm từ công việc đến gia đình, dẫn đến căng thẳng và quá tải.
- Chi phí nuôi dạy con tăng cao trong bối cảnh trượt giá, bao gồm tiền nhà, sữa bỉm, Giáo dục và y tế.
- Áp lực tâm lý sau sinh, nhiều phụ nữ đối mặt với trầm cảm và suy giảm sức khỏe nhưng không nhận được đủ sự hỗ trợ.
Bác sĩ Mai Xuân Phương, Phó Vụ trưởng Vụ Truyền thông - Giáo dục (Tổng Cục Dân số), cho biết nhiều phụ nữ đang cảm thấy quá tải với thiên chức vừa làm mẹ, vừa làm vợ, vừa đi làm kiếm tiền, khiến họ e ngại việc sinh thêm con.
Chính sách khuyến sinh của Việt Nam và thế giới
Nhằm đối phó với tình trạng giảm sinh, Bộ Y tế đang đề xuất nhiều chính sách hỗ trợ các gia đình, bao gồm:
- Không kỷ luật Đảng viên sinh con thứ ba, theo chỉ đạo mới nhất từ Bộ Chính trị.
- Tạo điều kiện về nhà ở, phúc lợi xã hội cho phụ nữ sinh đủ hai con.
- Rút ngắn thời gian làm việc, đảm bảo người lao động có đủ thời gian chăm sóc gia đình và con cái.
Trên thế giới, nhiều quốc gia cũng đang chạy đua với các chính sách khuyến sinh:
- Hàn Quốc, nước có tỷ lệ sinh thấp nhất toàn cầu, đã tăng gấp ba lần ngân sách cho chương trình khuyến sinh và trợ cấp tài chính lớn cho các gia đình có con nhỏ.
- Hungary miễn thuế thu nhập cá nhân suốt đời cho phụ nữ sinh từ 4 con trở lên.
- Nhật Bản, Trung Quốc cũng đưa ra hàng loạt biện pháp hỗ trợ tài chính và cải thiện phúc lợi cho các bậc cha mẹ.
Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ quan trọng trong việc duy trì mức sinh thay thế, và những chính sách như kéo dài thời gian nghỉ thai sản có thể là bước đi quan trọng để giúp cân bằng lại dân số trong tương lai.
