Tuần qua, Shopee và TikTok Shop đồng loạt thông báo điều chỉnh mức phí nền tảng đối với nhà bán hàng, áp dụng từ ngày 1/4. TikTok Shop tăng "phí hoa hồng" từ 1-3% lên 1-4% đối với các gian hàng thông thường, trong khi các gian hàng chính hãng (mall) chịu mức phí mới từ 1,5-5,78% lên 1,21-7,7%.
Trong khi đó, Shopee điều chỉnh mức phí cố định với gian hàng thường, tăng từ 4% lên tối đa 10%. Nhiều ngành hàng hiện đang chịu mức phí 3-4% sẽ tăng lên 7-9% kể từ tháng sau. Ngoài ra, Shopee cũng cắt giảm các gói hỗ trợ miễn phí dành cho nhà bán hàng và bắt đầu thu phí cố định đối với dịch vụ vận chuyển trả hàng.
Minh Tuấn, một nhà bán hàng chuyên đồ điện tử và gia dụng thông minh tại quận Cầu Giấy, Hà Nội, chia sẻ rằng các sản phẩm của anh trước đây chỉ chịu phí 1-4% trên Shopee, nhưng sắp tới sẽ phải gánh mức 1,5-9,5%. Trong khi đó, TikTok Shop áp dụng mức phí tối đa 4%. "Tăng phí là cú sốc với người bán nào phụ thuộc hoàn toàn vào sàn, nhất là với Shopee", anh nói.
Tại TP.HCM, Huyền Trân, một nhà kinh doanh online, thậm chí đang cân nhắc từ bỏ bán hàng để quay lại làm công việc văn phòng. Cô cho biết mình vừa phải đối mặt với yêu cầu tuân thủ thuế thương mại điện tử, giờ lại thêm áp lực từ việc tăng phí sàn, khiến việc kinh doanh ngày càng khó khăn hơn. Ngành hàng nhà cửa & đời sống mà cô đang kinh doanh sẽ chịu phí sàn Shopee 9,5%, thay vì 4% như trước, còn TikTok Shop cũng tăng lên 4% từ mức 3%. "Không biết có phải vì sắp thu thuế hộ mà họ tăng phí để bù vào chi phí triển khai hay không," cô băn khoăn.
Tương tự, Gia Bảo, người kinh doanh quần áo trên Shopee, nhớ lại thời điểm năm 2020 khi mức phí sàn chỉ ở mức 2%. Hiện tại, con số này đã tăng lên 4% và sẽ chạm mốc 10% từ tháng sau. Khi cộng dồn tất cả các loại chi phí, từ phí sàn, phí thanh toán (5%) đến thuế (1,5%), một chiếc áo anh bán trên Shopee sẽ phải gánh tổng cộng ít nhất 16,5% chi phí, chưa kể ngân sách dành cho quảng cáo.
Theo anh, với phí sàn 10%, bán Thời trang online không còn là màu hồng. "Trong công thức kinh doanh, mặt bằng 7-10% so với doanh thu. Ngày xưa bán qua Shopee để đỡ chi phí này nhưng giờ không còn", anh nói.
Với TikTok Shop cũng không khá hơn. Dù tăng từ 3% lên 4% hoa hồng cho ngành hàng thời trang nhưng đặc thù sàn này phải tốn thêm nhiều nguồn lực khác để ra đơn. "TikTok Shop phải đầu tư nhân sự làm livestream giảm giá sâu và chạy quảng cáo bạo mới ăn thua", anh nói.
Ước tính gần 500.000 nhà bán hàng sẽ chịu ảnh hưởng từ đợt điều chỉnh phí nền tảng của Shopee và TikTok Shop. Theo số liệu từ Metric, một công ty chuyên về dữ liệu thương mại điện tử, tính đến cuối năm 2024, Shopee có hơn 276.000 gian hàng thường đang hoạt động, trong khi TikTok Shop ghi nhận tổng cộng hơn 204.000 gian hàng, bao gồm cả shop thường và shop mall.
Dù thị trường thương mại điện tử Việt Nam có sự bùng nổ trong năm 2024, số lượng nhà bán hàng thực tế lại giảm, phản ánh mức độ cạnh tranh ngày càng khốc liệt, đặc biệt đối với các cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ. Trên Shopee, số lượng shop mall tăng từ 14.000 lên 16.000 trong năm qua, nhưng đồng thời, hơn 88.000 shop thường đã rời bỏ nền tảng. TikTok Shop cũng không nằm ngoài Xu hướng này khi tổng số gian hàng giảm hơn 15.500, từ hơn 219.700 xuống còn 204.000 shop.
Các chuyên gia nhận định rằng đợt tăng phí lần này sẽ càng gây áp lực lên những nhà bán hàng nhỏ, tạo lợi thế cho các thương hiệu lớn, shop mall và các gian hàng chính hãng, đặc biệt trên Shopee. Ông Lê Sĩ Dũng, Giám đốc công ty giải pháp thương mại điện tử Fixecom, cho biết với mức điều chỉnh mới, tổng phí mà nhà bán phải gánh trên mỗi đơn hàng Shopee đang thuộc nhóm cao nhất trong các sàn thương mại điện tử. "Những shop thường sẽ gặp áp lực chi phí lớn hơn so với một số nền tảng khác," ông nhận xét.
Ông cũng ước tính rằng, với biểu phí mới, tổng chi phí bán hàng trên Shopee có thể tăng lên mức 6,5-15%, chưa tính đến các khoản phí bổ sung như Voucher Xtra (3%), Content Xtra (3%) và phí thanh toán (5%). Điều này đồng nghĩa với việc biên lợi nhuận tối thiểu để duy trì hoạt động trên Shopee sau đợt điều chỉnh này phải đạt từ 30-40%.
Nếu chi phí vận hành (nhân sự, kho bãi, quảng cáo) cao, biên lợi nhuận có thể cần 50% hoặc hơn để có lãi. Shop có tỷ suất 20-25% sẽ khó cạnh tranh. "Cục diện đã thay đổi, đang hơi nghiêng về các nhà bán lớn, shop mall, người tự sản xuất, còn shop nhỏ nhập hàng bán lẻ sẽ gặp nhiều thách thức hơn", ông nói.
* So sánh các loại phí dành cho shop thường trên các sàn
| Phí/đơn hàng | Shopee | TikTok Shop | Lazada |
| Phí cố định (phí sàn) | 1,5-10% | 1-5% | 0,99-3,993% |
| Phí thanh toán | 5% | 5% | Không có |
| Phí xử lý đơn hàng | Không có | Không có | 4,994% |
| Phí vận chuyển | Theo khối lượng và kích thước | Theo khối lượng và kích thước | Theo khối lượng |
CEO Julyhouse Trần Lâm, chuyên giảng dạy về thương mại điện tử, nói đợt tăng phí là "cú đấm mạnh" vào shop thường. Ông ví dụ mặt hàng tiêu dùng nhanh gánh phí tối thiểu 19,5-21,5%, gồm phí sàn, thuế, đóng gói, chưa kể tiền chạy quảng cáo, giảm giá, voucher, quà tặng. "Cộng thêm chi phí cố định như mặt bằng, nhân sự thì tổng ít nhất 45%-50% giá bán. Nhà bán hàng cá nhân tham gia giờ chỉ chấp nhận lấy công làm lời", ông nói.
Shopee và TikTok Shop tiến hành điều chỉnh phí sàn có thể vì đã cân đo đong đếm về vị thế, động thái giữa các đối thủ. Theo công ty tư vấn thương mại điện tử YouNet ECI, Shopee và TikTok Shop lần lượt chiếm đến 66,7% và 26,9% thị phần giao dịch (GMV) trong 4 sàn thương mại điện tử bán lẻ đa ngành năm 2024.
Lazada và Tiki gộp lại chỉ còn chiếm 6,4% thị phần. Hồi tháng 2, Lazada cũng đã tăng phí cố định lên xấp xỉ 4% cho shop thường. "Shopee và TikTok Shop đang ở thế quá to", chị Huyền Trân thừa nhận.
Riêng mức tăng cho shop thường trên Shopee, theo ông Trần Lâm là bởi tương quan thị trường, nơi thị phần Lazada còn khá thấp và TikTok Shop là nơi đa số gian hàng đều có thương hiệu, đầu tư lớn. "Đó có thể là lý do Shopee yên tâm ra chính sách này", ông suy đoán.
Minh Tuấn nói TikTok Shop và Lazada tăng phí không đáng ngại vì biên độ nhỏ và lượng khách từ hai sàn này cũng không bằng. Với TikTok Shop, anh quan sát thấy mã khuyến mãi đã ít dần một năm trở lại đây khiến khó tăng trưởng người mua. Trong khi đó, thay đổi phí sàn trên Shopee mới là cuộc "thanh lọc nhà bán".
Bởi hệ quả từ tăng phí sàn là shop phải tăng giá bán, khiến lợi thế siêu rẻ không còn độc tôn trên "sàn cam". "Các nhà bán hàng nhỏ lẻ, cạnh tranh bằng cách 'khô máu' về giá trên Shopee mà không đầu tư thương hiệu sẽ khó sống hơn", anh nói.
Phản hồi với VnExpress về đợt tăng phí mới, Shopee cho biết quyết định trên đã được "cân nhắc kỹ lưỡng" dựa trên phân tích chuyên sâu về tình hình thị trường, nhu cầu của người mua, xu hướng ngành và phản hồi từ cộng đồng nhà bán hàng.
Theo nền tảng, người tiêu dùng kỳ vọng ngày càng cao về chất lượng sản phẩm, dịch vụ và trải nghiệm mua sắm. Điều này đòi hỏi cải tiến chính sách, chiến lược đầu tư, hướng đến môi trường kinh doanh bền vững và tập trung vào tăng trưởng.
"Việc điều chỉnh biểu phí lần này cũng nằm trong cam kết đó, cho phép Shopee đầu tư thêm vào các nguồn lực hỗ trợ nhà bán hàng", đại diện công ty cho biết.
Các sáng kiến hỗ trợ mới được nêu như ưu đãi phí vận chuyển; giải pháp kiểm soát ổn định chi phí trả hàng; các chương trình tiếp thị và gia tăng độ hiển thị, bao gồm livestream cùng người nổi tiếng, quảng cáo có mục tiêu, tiếp thị liên kết. Ngoài ra, Shopee nói sẽ tiếp tục hỗ trợ nhà bán chuyển đổi số, phân phối nông sản Việt và thâm nhập thị trường Thái Lan, Malaysia, Singapore, Philippines và Đài Loan.
Để thích ứng việc các sàn tăng phí, ông Trần Lâm khuyến nghị nhà bán xác định rõ mô hình kinh doanh để đầu tư hợp lý. Nhà bán cá nhân thì nên tinh gọn hoạt động để giảm chi phí, tối ưu lợi nhuận. Nếu có khả năng, trở thành nhà phân phối lớn để nâng biên lợi nhuận, mở rộng thị trường hoặc làm thương hiệu riêng.
Ông Lê Sĩ Dũng gợi ý cải thiện biên lợi nhuận bằng cách tăng giá bán hợp lý, kết hợp tìm nguồn hàng giá tốt hơn hoặc đàm phán lại với nhà cung cấp. Shop cần tập trung sản phẩm giá trị cao, tránh cuộc đua giảm giá và bán theo combo để tăng giá trị đơn hàng và tối ưu chi phí vận chuyển. Đồng thời, giải pháp khác là giảm trữ hàng để bớt chi phí lưu kho, tối ưu quy trình đóng gói và lựa chọn nhà vận chuyển.
Chị Huyền Trân đã tăng giá bán các sản phẩm chủ lực trên mọi sàn từ đầu năm. Hiện chị tập trung bán những món lợi nhuận tốt, giảm dàn trải và tìm đến mạng Xã hội. "Tôi đang nghiêm túc xây dựng dữ liệu khách hàng, kéo họ về Zalo. Tôi từng làm nhưng lần này sẽ quyết liệt để bớt sự phụ thuộc vào sàn", chị nói.
Minh Tuấn nói chiến lược đầu tư vào nhân sự, website, fanpage Facebook để đa dạng kênh bán từ gần 2 năm trước là đúng đắn, bất chấp thời điểm đó nhiều người cho rằng kinh doanh qua mạng xã hội "hết thời". "Hiện nếu chỉ phụ thuộc vào các sàn thì rất khó để cạnh tranh hiệu quả", anh kết luận.
Góp ý dự thảo Đề nghị xây dựng Luật Thương mại điện tử, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng nhà điều hành cần bổ sung chính sách bảo vệ quyền lợi cho người bán trên nền tảng thương mại điện tử.
VCCI đánh giá Pháp luật thương mại điện tử hiện tập trung vào các quy định bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tương ứng với trách nhiệm của người bán và sàn. Trong khi đó, quyền và lợi ích của người bán lại bị "bỏ ngỏ", có thể tạo ra chênh lệch đáng kể về quyền lực trong quan hệ thương mại điện tử.
