Rau dền gai - vị thuốc mọc hoang quanh nhà nhưng vô vàn công dụng

Dền gai hay dền hoang (danh pháp: Amaranthus spinosus) là loài thực vật có hoa thuộc họ Dền. Loài này được L. mô tả khoa học đầu tiên năm 1753. Là những loài cây thân thảo, có bộ rễ khỏe, ăn sâu nên khả năng chịu hạn, chịu nước tốt, sức nảy mầm cao. Cây rau dền gai thường có một thân thẳng, cành vươn vừa phải, những loài trồng lấy hạt có hoa tạo thành cụm hình chùy ở đầu cành còn những loại lấy rau có hoa mọc dọc theo cành.

Cây dền gai là loại cây mọc dại khắp nơi phát tán nhờ hạt ở hoa mọc thành chùm. Là cây thân thảo phân nhánh nhiều và không lông. Tại các nách lá mọc gai lớn và ở thân. Lá cây dền gai như dền ta nhưng cây có tốc độ phát triển tốt hơn. Lá mọc so le thuôn dài, 2 mặt lá không lông. Hoa mọc thành chùm như sâu, thoạt nhìn như có phấn dễ rụng. Quả là dạng hình túi nhọn màu đen bóng, chính hạt này nhờ gió phát tán mọc khắp nơi mà nhiều nơi muốn phá bỏ. Nhưng khi biết đến công dụng có thể chữa bệnh thì mọi người thường thu hoạch đem về băm nhỏ phơi khô dùng dần hoặc đốt thành tro để dự trữ.

 

Thành phần dinh dưỡng: Nhiều nghiên cứu hiện đại cũng cho rằng, đây là loại cây có nhiều công dụng rất tốt, hàm lượng chất xơ cao, các chất béo. Cùng với nhiều vitamin, C, B3, sắt, photpho… Trong loại cây này cũng rất dồi dào. Chính vì vậy, người ta cũng hay dùng ngọn non (phần không có gai) của dền gai để ăn. Cứ mỗi 100g sẽ cung cấp cho cơ thể khoảng 20 kilo calo. Một phát hiện bất ngờ nữa là trong loại cây này cũng có hàm lượng canxi. Rất tốt cho những người bị bệnh cột sống như thoái hóa, gai cột sống.

Theo Đông y dền gai  có vị ngọt, tính hơi hàn có công dụng thanh nhiệt, ngừa tả, lợi tiểu, chữa các bệnh thận, kiết lỵ, đặc biệt có khả năng điều kinh ở phụ nữ. Rau dền gai còn được sử dụng để làm nguyên liệu bào chế các bài thuốc chữa trị bệnh gai cột sống rất hiệu quả.

Lá cây thường chữa bệnh thận, bệnh lỵ, lậu, phù thũng và dùng làm thuốc điều kinh. Bên cạnh đó cũng có thể sử dụng lá để chữa các bệnh lý về đường hô hấp như viêm họng, ho hoặc ho có đờm.

 

Rễ dùng chữa bệnh rong kinh, đau bụng và làm tiết sữa. Có thể kết hợp giữa rễ và lá sắc làm thuốc nhuận tràng cho trẻ. Đồng thời có thể dùng làm thuốc đắp chữa mụn nhọt và bỏng.

Hạt dùng băng bó chỗ gãy chữa trật đả ứ huyết.

Cây dền gai được biết đến từ lâu với tác dụng chữa bệnh thoái hóa cột sống. Có tác dụng làm giảm sưng nóng đỏ ở các khớp, có hiệu quả tốt trong các cấp của bệnh khớp. Trong thành phần của dền gai chứa nhiều canxi, chất khoáng giúp quá trình tạo xương được chắc khỏe hơn, hạn chế loãng xương, thoái hóa khớp. Lượng canxi có trong cây dền gai có cả ở trong lá, thân, cành, rễ… vì thế việc sử dụng cây là vô cùng dễ dàng.

 

Nếu bệnh nhân ở giai đoạn nhẹ, tức là chỉ đau nhức tức thời, không kéo dài, vận động mạnh thì đau. Trường hợp này, bệnh nhân có thể sử dụng cây dền gai chữa bệnh bằng cách uống nước đun từ lá, thân cây dền gai, thay nước lọc. Kiên trì sử dụng thì sẽ khỏi. Ngoài ra, có thể kết hợp dùng cây dền gai làm rau ăn hàng ngày, uống canh cây dền gai cũng sẽ giúp ích rất tốt.

Nếu bệnh nhân ở giai đoạn nặng của bệnh, đau nhức phải nằm, thì kết hợp với một số thảo dược sau: 35 gam dền gai, chìa vôi 55 gam kết hợp với lá lốt 25 gam, cây cỏ xước 30g, tầm gửi 30 gam. Sắc chung với 2 lít nước. Không đun cạn, chi đun khoảng 7-10p rồi chắt lấy nước uống hàng ngày. Dùng thuốc khi nóng, không dùng qua đêm, cũng như để không khí bình thường bay vào gây mất tác dụng thuốc. Dùng kiên trì trong vòng 1 tháng sẽ thấy kết quả thay đổi bất ngờ.

 

Dùng cây dền gai đắp chữa bệnh: Ngoài việc uống nước từ cây dền gai, có thể đắp thuốc cây dền gai lên trực tiếp vùng bị đau. Cách làm đó là dùng cây, lá dền gai rửa sạch, sau đó giã nát, đắp lên vùng bị đau nhức, sau đó cột chặt lại bằng vải, đắp mỗi ngày khoảng 1 – 2 lần, giúp giảm đau, đồng thời kháng viêm rất tốt.

 

Phụ nữ lớn tuổi, trung tuổi thường bị bệnh loãng xương. Các sản phẩm sữa hỗ trợ chữa bệnh, chống loãng xương chỉ có tác dụng một phần, đồng thời có thể làm tăng lượng đường trong cơ thể, tiềm ẩn nguy cơ bệnh tiểu đường. Việc sử dụng nguyên liệu tự nhiên vẫn luôn được đưa lên hàng đầu. Mà trong khi đó, rau dền gai cung cấp một lượng canxi rất lớn, giúp cơ thể đặc biệt là xương được bảo vệ, luôn chắc khỏe, ngăn ngừa tình trạng loãng xương.

Cây rau dền gai có nhiều vitamin, khoáng chất tốt cho cơ thể, đặc biệt là quá trình giải độc. Cây dền gai có tính mát, tính diệt khuẩn cao, vì thế nó được coi là một vị cứu tinh rất tốt cho da mụn, đặc biệt là mụn ẩn, mụn chữa bị vỡ. Cách dùng đó là dùng rễ cây rau dền gai rửa sạch, giã lát rồi đắp lên vùng bị mụn nhọt từ 2-3 tiếng. Đắp mỗi ngày 1 lần, giúp tiêu mụn, vỡ mụn nhanh chóng. Bên cạnh đó, có thể kết hợp uống nước từ cây rau dền gai, giúp cơ thể được thanh lọc, giải nhiệt, tiêu mụn từ bệnh trong, tác dộng cả từ bên ngoài lẫn bên trong.

 

Rau dền gai chứa nhiều vitamin, đặc biệt là vitamin C, vitamin A giúp tiêu đờm, giảm ho nhanh chóng. Dùng thân, lá cây rau dền gai, lượng vừa phải, kết hợp với một chút muối gạt, vài lát gừng tươi. Giã lát tất cả rồi nuốt nước dần dần. Nên tự nhai và nuối dần dần, sẽ chữa đau họng nhanh chóng.

Và tất nhiên bên cạnh việc chữa đau họng, viêm họng, cây dền gai cũng có thể chữa ho có đờn, làm tiêu đờn nhanh bằng cách. Dùng lá cây dền gai, kết hợp với cam thảo đất, lá bồng bồng, kim ngân hoa, mỗi loại 25 gam. Rửa sạch toàn bộ các nguyên liệu rồi sắc với nửa lít nước, đun đến khi còn 1 nửa thì thôi. Uống ngày 5,6 lần.

Dền gai có tính mát, lợi tiểu, giúp cơ thể đào thải nước tiểu nhanh chóng, vì thế nó có thể hỗ trợ điều trị, phòng tránh sỏi thận rất tốt. Dùng rễ cây dền gai khô, vỏ bí đao, kim tiền thảo, mã đè, rễ thiên lý, rễ cỏ tranh, đậu đen đã sao khô, đun với 1 lí nước. Đun đến khi còn 1 nửa thì lọc uống. Uống sáng chiều.

Cây dền gai 10g, kết hợp với bạc thau 15g. Đem rửa sạch các nguyên liệu, Đem sắc với 500m; nước, sắc đến khi còn 1 nửa thì chia làm 2 lần uống mỗi ngày, giúp cải thiện tình trạng kinh nguyệt không đều nhanh chóng.

 

Theo dân gian truyền lại, cây rau dền gai còn có tác dụng chữa các chứng mẩn ngứa, mề đay do tiếp xúc với rơm rạ, cây lúa gây ngứa ngáy, nổi mẩn đỏ. Cách điều trị vô cùng đơn giản, dùng cây dền gai kết hợp với rau sam, lạ hẹ hoặc bạc hà. Giã nát rồi đắp vào chỗ bị ngứa, nổi đỏ. Đảm bảo sẽ làm lành nhanh chóng.

 

 

Việc thiếu sắt trong cơ thể, đặc biệt đối với trẻ nhỏ thường gây ra tình trạng thiếu máu, máu không đủ cấp nuôi dưỡng các tế bào, mô khác như tóc, móng tay… Khiến móng bị yếu, tóc bạc sớm, điều này khiến cơ thể bị lão hóa nhanh chóng. Trong cây rau dền gai chứa một lượng lớn sắt, giúp cung cấp sắt cho cơ thể một cách tự nhiên nhất, giúp máu trong cơ thể được tái tạo, sản sinh phòng tránh các bệnh nguy hiểm. Bên cạnh đó, tăng cường hệ thống miễn dịch của cơ thể.

 

Cần lưu ý, theo kinh nghiệm dân gian, dền gai có độc nhẹ, nếu dùng quá liều có thể gây tác dụng phụ như đau đầu, buồn nôn, nôn mửa. Bệnh lỵ hư nhược lâu ngày, phụ nữ đang có kinh và mang thai không dùng.

 

 

Nguyễn Dung (t/h)