Chè vằng là thức uống được nhiều người yêu thích bởi công dụng giải khát, thanh nhiệt. Nhưng tác dụng của chè vằng lại không chỉ dừng lại ở đó.
Chè vằng còn có tên gọi là chè cước man, cẩm văn, dây vắng, mỏ sẻ, mỏ quạ, râm trắng, râm ri, lài ba gân, là một loại cây bụi nhỏ mọc hoang. Theo nghiên cứu, trong thành phần của có nhiều công dụng chữa bệnh, kháng viêm vô cùng hiệu quả. Chính vì thế mà loại cây này càng ngày khan hiếm khó tìm.
Cây chè vằng mọc hoang ở khắp nơi, mọc thành bụi hoặc bám vào các thân cây lớn hơn, đặc biệt nhiều ở vùng đồi núi cao, là loại cây bụi nhỏ, đường kính thân không quá 6mm. Thân cứng, từng đốt vươn dài hàng chục mét, phân nhánh nhiều. Vỏ thân nhẵn màu xanh lục. Lá mọc đối hơi hình mác, phía cuống tròn, mũi nhọn, có ba gân chính nổi rõ ở mặt trên, mép nguyên, càng lên ngọn cành lá càng nhỏ. Lá chè vằng có 3 gân dọc trong đó 2 gân bên uốn cong theo mép lá, rõ rệt.
Hoa chè vằng mọc thành xim nhiều hoa (chừng 7-9 hoa), cánh hoa màu trắng thường nở vào tháng 3 đến tháng 5 hàng năm. Quả chè vằng hình cầu cỡ hạt ngô, chín màu vàng, có một hạt rắn chắc. Theo các thầy thuốc, lá chè vằng có chứa alcaloid, nhựa, flavonoid, có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, làm tăng nhanh tái tạo tổ chức, làm mau lành vết thương và không độc. Đặc biệt, chè vằng cũng có thể trị nhiễm khuẩn sau sinh, viêm hạch bạch huyết, viêm tử cung, viêm tuyến sữa, bế kinh, khí hư, thấp khớp, nhức xương…
Cây vằng hiện tại có 3 loại chính. Đối với mỗi loại không chỉ hình dáng khác nhau mà công dụng cũng khác nữa.
Cây vằng lá nhỏ gọi là vằng sẻ: So với 2 người anh em còn lại thì đây là loại tốt nhất trong cả 3. Chính vì hàm lượng dưỡng chất nhiều mà nó chủ yếu được dùng làm thuốc. Cây vằng sẻ có lá mỏng và nhỏ. Kể cả khi bạn phơi khô chúng rồi thì vẫn thấy có màu xanh nhạt chứ không phải màu nâu. Lá cây khi khô vẫn có mùi thơm nhẹ dễ chịu. Đến khi nấu nước cũng cho nước thơm và có màu xanh.
Cây vằng lá to gọi là vằng trâu: So với vằng sẻ thì loại này không được ưu ái bằng. Vì chất dinh dưỡng của nó không nhiều. Vì thế người ta cũng ít dùng nó chế thuốc. So với cây vằng sẻ thì giống này thân to và lá cũng to hơn. Khi lá khô thì có màu nâu và không có mùi thơm. Nước nấu lên cũng có màu nâu giống chè nỏ, hoàn toàn không mùi.
Loại vằng núi: Vì không có công dụng gì nên người ta không trồng và cũng không quan tâm đến loại này.
Tác dụng của cây chè vằng
Bộ phận dùng làm thuốc của chè vằng là cành lá, thu hái quanh năm, dùng tươi hoặc phơi khô, sấy khô. Dược liệu có vị hơi đắng, chát, tính ấm, không độc, có tác dụng thanh nhiệt, lợi thấp, khu phong, hoạt huyết, điều kinh, tiêu viêm.
Theo
Đông y, chè vằng có tính mát được sử dụng để thanh nhiệt, trừ độc, mát gan, giữ cho da dẻ mịn màng, ngăn ngừa mụn nhọt, kích thích ăn ngon, ngủ yên giấc. Với phụ nữ sau sinh chè vằng có tác dụng lợi sữa, kích sữa, chống khuẩn, kháng viêm, bế kinh, khí hư và giúp giảm cân hiệu quả.
Tốt cho phụ nữ sau sinh
Tác dụng đặc biệt của chè vằng đối với phụ nữ sau sinh cũng được kiểm nghiệm. Nên dùng chè vằng ít nhất trong giai đoạn cho con bú để nhiều sữa, sữa mát – do sữa đặc hơn, và giúp tiêu mỡ, giảm cân tốt hơn nhất là ở vòng bụng. Bởi vì nghiên cứu dược lý chứng minh lá chè vằng có chứa alcaloid, nhựa, flavonoid, có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, làm tăng nhanh tái tạo tổ chức, làm mau lành vết thương. Bộ phận dùng làm thuốc là cành, lá tươi hoặc khô. Là “thuốc bổ”dùng rất tốt cho phụ nữ hậu sản, chè vằng cũng có thể trị nhiễm khuẩn sau sinh, viêm hạch bạch huyết, viêm tử cung, viêm tuyến sữa, bế kinh, khí hư, thấp khớp, nhức xương. Các sản phụ khi dùng chè vằng rất lợi sữa, người chóng khỏe, các cơ bụng, cơ tử cung co lên nhanh chóng, ăn ngon miệng.
Giải khát, thanh nhiệt mùa hè
Người dân các tỉnh miền Trung, đặc biệt là Quảng Trị vẫn nấu nước chè vằng thay cho nước lọc để uống mỗi ngày. Có lẽ họ không quá quan tâm đến việc uống chè vằng có tác dụng gì mà chỉ xem chè vằng như một loại nước giải khát, thanh nhiệt trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt nơi đây. Điều này cũng tương tự như người ngoài Bắc thích uống nước lá vối hoặc lá chè xanh.
Tác dụng tiêu mỡ, giảm cân
Đối với chị em phụ nữ, từ lâu chè vằng đã trở thành “thần dược”
giảm cân vô cùng hữu hiệu. Uống chè vằng thay cho nước lọc hàng ngày giúp duy trì cảm giác no bụng, bên cạnh đó lại thúc đẩy quá trình trao đổi chất và đốt cháy mỡ thừa. Phụ nữ sau sinh muốn nhanh lấy lại vóc dáng nên uống nước chè vằng nóng mỗi ngày.
Chữa mất ngủ, biếng ăn
Tác dụng của chè vằng trong việc chữa mất ngủ và chứng biếng ăn, ăn không ngon miệng chính là nhờ vào chất Glycozit đắng. Chất này tạo nên vị đắng khó uống của chè vằng, nhưng thật khó tin là nó lại kích thích vị giác của chúng ta, giúp các bữa ăn trở nên hấp dẫn hơn.
Chè vằng phòng chống ung thư
Hoạt chất flavonoid ngăn chặn tình trạng oxy hóa, chống nhiễm độc, bảo vệ chức năng gan nên phòng chống ung thư. Uống chè vằng mỗi ngày, các tế bào của cơ thể sẽ luôn được bảo vệ, tránh được tình trạng gan bị nhiễm độc do môi trường ô nhiễm và thức ăn.
Chữa áp xe vú
Phụ nữ bị áp xe vú có thể dùng chè vằng bằng cách lấy lá chè vằng tươi hoặc khô giã nát với cồn 50 độ, sau đó đắp lên bầu ngực bị áp xe. Một ngày thực hiện như vậy 3 lần, đêm đắp 2 lần liên tục trong 1 tuần cho đến khi bệnh khỏi hẳn, không nên thấy bệnh sắp khỏi mà ngừng ngay.
Chữa kinh nguyệt không đều
Phụ nữ trong độ tuổi tiền mãn kinh hoặc thiếu nữa tuổi dậy thì có kinh nguyệt thất thường có thể sử dụng chè vằng để ổn định lại, đồng thời giảm tỉ lệ mắc các bệnh viêm nhiễm. Tuy nhiên thay vì dùng nước chè vằng, chị em nên dùng bài thuốc gồm 20g chè vằng khô, 16g ích mẫu khô, 8g ngải cứu khô, 16g hy thiêm khô. Tất cả đem rửa sạch, sắc uống trong ngày.
Chữa bệnh về răng miệng
Tác dụng của chè vằng trong việc chữa
bệnh răng miệng được phát huy từ lá của nó. Chỉ cần rửa sạch một vài chiếc lá vằng tươi, cho vào miệng nhai và ngậm khoảng 30 phút là những cơn đau sẽ nhanh chóng dịu bớt.
Bảo vệ gan và tốt cho người tiểu đường
Cũng vì chè vằng giúp tiêu thụ mỡ thừa nhanh chóng, duy trì vóc dáng mà nó giúp tiêu hóa dễ dàng hơn. Vì thế đây là cách an toàn và đơn giản nhất để bạn ngăn ngừa
tiểu đường và các biến chứng của bệnh.
Tốt cho người cao tuổi
Chè vằng không chỉ tốt cho người trưởng thành. Mà đối với người già nó cũng như 1 liều tăng lực tự nhiên vậy. Không chỉ giúp bảo vệ được tim mạch mà nó còn giúp hệ xương của họ chắc khỏe hơn. Chưa hết đâu, các triệu chứng mất ngủ hay đau đầu cũng không có cơ hội tìm đến nữa.
Dù rằng chè vằng là loại nước thực sự tốt. Nhưng nó cũng có những hạn chế nhất định. Ví dụ như dùng nhiều quá cũng ảnh hưởng. Hay dùng chè vằng cho sai đối tượng cũng gây ra hậu quả khôn lường. Mẹ sau sinh dùng chè vằng để tử cung co bóp đẩy huyết ứ ra. Còn mẹ bầu thì tuyệt đối không dùng. Vì nguy cơ sinh non hay sảy thai lá rất cao. Bởi vì nó làm tử cung có bóp mạnh.
Chè vằng tốt cho mẹ sau sinh nếu mẹ dùng đúng liều lượng. Lạm dụng mẹ có thể bị mất sữa. Chè vằng hạ huyết áp. Nên người
huyết áp thấp dùng vào thì huyết áp thấp hơn. Có thể bị ngất xỉu.Vì cơ thể chưa hoàn thiện hết nên trẻ dưới 2 tuổi dùng chè vằng sẽ bị phản tác dụng.
Do đó khi dùng bạn cần chú ý liều lượng, cách dùng theo lời khuyên của bác sĩ. Có như vậy thì chè vằng sẽ phát huy hết công dụng. Mà sức khỏe của bạn cũng đảm bảo. Lá ngón và lá chè vằng tương đối giống nhau. Nên khi sử dụng cần chú ý để không nhầm lẫn tránh vì lá ngón cực độc có thể dẫn đến tử vong khi nhầm lẫn.
Nguyễn Dung (t/h)