Trinh nữ hoàng cung từ xa xưa đã được biết đến là một vị thuốc quý, trước đây chỉ dành riêng cho hoàng tộc. Vì thế nó có tên gọi khác như “cây thuốc hoàng cung”,”cây thuốc dành cho nữ trong hoàng cung”.
Trinh nữ hoàng cung là một loại cỏ, thân hành như củ hành tây to, bẹ lá úp vào nhau thành một thân giả dài khoảng 10–15cm, có nhiều lá mỏng kéo dài, hai bên mép lá lượn sóng. Gân lá song song, mặt trên lõm thành rãnh, mặt dưới có một sống lá nổi rất rõ, đầu bẹ nơi sát đất có màu đỏ tím. Hoa mọc thành tán dài gồm 6–18 hoa. Cánh hoa màu trắng có vài điểm màu tím đỏ. Từ thân hành mọc ra rất nhiều củ con có thể tách ra để trồng riêng dễ dàng. Mùa hoa quả vào khoảng tháng 8–9.
Đặc điểm cây trinh nữ hoàng cung
Ở Việt Nam, trinh nữ hoàng cung được trồng chủ yếu ở các tỉnh Quảng Nam, Đà Nẵng trở vào, sau này được trồng thêm ở các tỉnh phía bắc. Trinh nữ hoàng cung là cây ưa ẩm, ưa sáng hoặc có thể chịu bóng một phần, sinh trưởng và phát triển tốt trong điều kiện khí hậu nóng và ấm của vùng nhiệt đới, nhiệt độ trung bình từ 22–27ºC.
Người ta hay nhầm cây trinh nữ hoàng cung với cây náng trắng và cây lan huệ. Thực tế khi đã phơi khô mùi vị của lá các cây này cũng khác nhau. Và thường cây náng trắng hay lan huệ chỉ dùng làm cảnh thôi. Vì nó chứa nhiều độc tố không tốt cho gan hay thận.
Phân biệt cây trinh nữ hoàng cung và cây náng trắng
Lá tươi: Lá trinh nữ hoàng cung mỏng, giòn mà màu nhạt hơn. Còn cây náng trắng lá to và màu đậm cũng dày hơn nữa.
Lá khô: Lá cây trinh nữ hoàng cung khô nhờ có tinh dầu mà có mùi thơm. Trong khi lá cây náng trắng lại hơi ngái.
Củ: Củ của cây náng trắng thì màu đỏ nhạt và có hình oval. Trong khi củ trinh nư hoàng cung lại tròn và hình cầu màu trắng.
Hoa: Hoa náng trắng màu trắng còn hoa trinh nữ hoàng cung lại hồng nhạt.
Phân biệt cây trinh nữ hoàng cung và cây lan huệ
Lá tươi: Lá của cây trinh nữ hoàng cung thì to nhưng về ngọn thì nhọn lại. Còn cây lan hệ thì lá nhỏ hơn và lại thuôn đều.
Lá khô: Khi phơi khô lá trinh nữ hoàng cung thơm còn lá lan huệ thì không.
Hoa: Hoa trinh nữ hoàng cung thường có màu hồng nhạt, mùi thơm dịu. Còn cây lan huệ cho hoa đỏ sẫm hoặc trắng. Mùi cũng nồng hơn.
Củ: Cùng là hình cầu nhưng củ của cây lan huệ thì nhỏ còn của trinh nữ hoàng cung lại to.
Tác dụng của trinh nữ hoàng cung
Trong
y học cổ truyền, trinh nữ hoàng cung có vị đắng, chát, tác dụng thanh nhiệt giải độc, hành huyết tán ứ, thông lạc hoạt huyết, tiêu thũng giảm đau, tăng huyết áp tạm thời, là thuốc kháng sinh mạnh, giúp ức chế khối u, ức chế phát triển của tế bào ung thư. Thường được sử dụng để làm thuốc chữa mụn độc lở loét, lở trĩ, thủy đậu, viêm tuyến sữa, viêm họng, viêm loét dạ dày tá tràng, đau đầu, đau xương khớp, phong thấp, gãy xương.
Cây trinh nữ hoàng cung, lá của nó có thể gây sung huyết dưới da. Trong loại thảo dược này có chứa rất nhiều hoạt tính hoá học. Những hoạt tính này cho công dụng ức chế sự phát triển và làm tê liệt sự hoạt động của các hại khuẩn, virus. Hơn nữa dược tính của loài lá thuốc này có có khả năng ức chế sự phân chia tế bà, làm chậm sự phát triển của những tế bào khối u trong cơ thể. Vậy nên trong y học người ta đã và đang nghiên cứu áp dụng loài thảo dược này trong việc điều trị ung thu. Qua nghiên cứu lâm sàng, dược tính của trinh nữ hoàng cung có tác dụng điều trị ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt.
Điều trị u xơ tử cung
Lá trinh nữ hoàng cung, nước sắc là trinh nữ hoàng cung trị
u xơ tử cung, u nang buồng trứng, và u xơ tuyến tiền liệt hiệu quả. Trinh nữ hoàng cung hoàn toàn lành tính. Các hoạt chất có trong trinh nữ hoàng cung ức chế sự phân bào, thu gọn các khối u xơ, u lành tính với: Hơn 30 loại alkaloids mang tác dụng ức chế sự phân bào. Khi cây đang ra hoa còn có pratorimin và pratosin, ambelin và lycorin, cùng một số dẫn chất alcaloid có tác dụng chống ung thư đặc hiệu. Khi sử dụng trinh nữ hoàng cung các khối u xơ cũng sẽ tiêu giảm dần.
Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư
Thường các tình trạng viêm nhiễm hay khối u dễ dẫn tới ung thư khiến cho tình trạng bệnh xấu đi. Với công dụng ức chế sự phân bào, ngăn ngừa viêm nhiễm hiệu quả. Đặc biệt sử dụng trinh nữ hoàng cung kết hợp với xạ đen sẽ mang đến hiệu quả tuyệt vời hơn. Tinh chất trong trinh nữ hoàng cung và xạ đen sẽ đồng thời ngăn ngừa sự phát triển của các tế bào Ung thư, làm giảm đau, tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.
Tác dụng chống oxy hóa
Khả năng chống oxy hóa của Trinh nữ hoàng cung được xác định bằng chỉ số ORAC trong khoảng 1610 ± 150 μmol TE/g. Điều này cho thấy khả năng chống oxy hóa của Trinh nữ hoàng cung cao hơn các loại dược liệu khác. Tác dụng chống oxy hóa của Trinh nữ hoàng cung giúp cơ thể chống lại hoạt động của các gốc tự do, nhờ đó loại cây này có hiệu quả trong việc hỗ trợ điều trị và phòng ngừa các vấn đề về khối u.
Hỗ trợ điều trị u xơ tuyến tiền liệt ở nam giới
Thảo dược trinh nữ hoàng cung hỗ trợ điều trị u xơ tuyến tiền liệt. Giúp giảm tình trạng viêm, ngăn ngừa sự phát triển của các khối u xơ, tăng cường sức đề kháng cho người sử dụng. Đặc biệt là được sử dụng để điều trị phì đại tuyến tiền liệt. Bởi lẽ trong thành phần của loại cây này có chứa tới 32 loại alkaloids. Ngoài ra, thân và rễ của cây còn tồn tại cao methanol và toàn bộ các bộ phận của cây chứa cao chiết alkaloids. Đây đều là những chất có tác dụng ức chế tế bào. Nó sẽ giúp ngăn ngừa và ức chế sự phát triển của tế bào ung thư. Do đó, khi sử dụng cây trinh nữ hoàng cung để điều trị phì đại tuyến tiền liệt có tác dụng làm giảm khối u. Từ đó khắc phục được tình trạng bàng quang và niệu đạo bị chèn ép. Các triệu chứng bệnh cũng do đó mà giảm dần.
Tác dụng kháng viêm
Trinh nữ hoàng cung tác động lên hệ miễn dịch của cơ thể ở mức độ phân tử, kích thích các tế bào miễn dịch Lypho T, kích thích tăng bạch cầu thực bào, ức chế một số cytokine gây viêm, kích thích men IDO kìm hãm hoạt động của vi khuẩn, nhờ đó tăng cường sức đề chống lại các yếu tố xâm nhập cơ thể.
Chữa đau khớp chấn thương, tụ máu
Lá trinh nữ hoàng cung số lượng vừa đủ, đem xào nóng, sau đó băng đắp lên nơi bị đau. Hoặc dùng củ trinh nữ hoàng cung nướng cho nóng, đập dập, băng đắp nơi sưng đau.
Chữa mụn nhọt
Lá hoặc củ trinh nữ hoàng cung giã nát (hoặc nướng chín) đắp lên mụn nhọt khi còn nóng, có tác dụng trị mụn nhọt tuyệt vời.
Lưu ý khi sử dụng để đạt hiệu quả tốt nhất
Cây trinh nữ hoàng cung là một vị thuốc đã được các nhà khoa học nghiên cứu rất kỹ lưỡng. Cây có tác dụng tốt trong phòng và hỗ trợ điều trị U xơ tử cung, u nang buồng trứng và cả ung thư vú. Để điều trị bệnh hiệu quả không phải cứ lấy cây thuốc về đem nâu nước uống là có hiệu quả mà nhất thiết phải biết cách dùng trinh nữ hoàng cung, biết liều lượng sử dụng và cách phối kết hợp với các vị thuốc sao cho phát huy hết công dụng của vị thuốc này.
Khi kết hợp trinh nữ hoàng cung với các loại thuốc khác, cần xem xét kỹ liệu loại thuốc đó có tương kị hay làm giảm khả năng kháng u của trinh nữ hoàng cung hay không. Các đối tượng như phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú, hoặc đang trong quá trình chữa bệnh khác muốn sử dụng trinh nữ hoàng cung nên tham khảo tư vấn của bác sĩ.
Nguyễn Dung (t/h)