Hoa thiên lý còn có tên là: Dạ lài hương, Cây hoa lý, thuộc họ Thiên lý Asclepiadaceae. Thiên lý là một cây nhỏ, mọc leo, thân hơi có lông, nhất là ở những bộ phận còn non. Lá hình tim thuôn, khía mép ở khoảng 5-8mm về phía cuống, đầu lá nhọn, có lông ở trên các gân lá, phiến lá dài 6-11cm,rộng 4-7.5cm, cuống cũng có lông dài 12-20cm. Hoa khá to, nhiều, màu vàng xanh lục nhạt, rất thơm, thành xim tán, có cuống to, hơi có lông, dài 10-22mm, mang nhiều tán mọc mau liền với nhau. Quả là những đại dài 6.5-9.5cm, rộng 12-14mm. Cây thiên lý được trồng khắp nơi ở Việt Nam, nhiều nhất tại miền Bắc để làm cảnh và lấy hoa, lá nấu canh ăn. Còn mọc ở Ấn Độ, Malaixia, Thái Lan, Indonexia, Trung Quốc, Philiphin. Khi dùng thường hái lá tươi giã nát với muối và thêm nước vào vắt lấy nước.
Theo Đông y, thiên lý có vị ngọt tính bình, giải nhiệt, có tác dụng an thần, làm ngủ ngon giấc, giảm tiểu đêm, đỡ mệt mỏi, đau lưng, có tính chống viêm… Còn theo nghiên cứu y học hiện đại, thành phần dinh dưỡng có trong cây thiên lý bao gồm: Chất xơ 3%, chất đạm 2,8%, và gồm chất bột đường, các vitamin như C, B1, B2, PP và tiền vitamin A (caroten), cùng các khoáng chất cần cho cơ thể như calcium, phospho, sắt, đặc biệt là kẽm (Zn) có hàm lượng khá cao.
Trong hoa thiên lý có chứa nhiều kẽm hữu cơ giúp phái mạnh sản sinh được những con tinh trùng khỏe mạnh. Vì vậy, nam giới trong giai đoạn muốn sinh con nên tích cực ăn hoa thiên lý. Kể cả không phải vì mục đích sinh con, ăn hoa thiên lý cũng giúp hỗ trợ chức năng tình dục của phái mạnh do được bổ sung hàm lượng kẽm khá cao, lại là loại dễ hấp thu. Người yếu sinh lý, tinh trùng kém, thường xuyên ăn hoa thiên lý sẽ thấy có hiệu quả rõ rệt.
Hoa thiên lý là món ăn lành tính. Trẻ nhỏ ăn cháo bột có hoa thiên lý xay nhỏ làm rau cũng rất tốt vì trẻ em đang giai đoạn tăng trưởng cần bổ sung nhiều kẽm. Người già sức đề kháng kém, ăn hoa thiên lý sẽ giúp nâng cao sức khỏe do kẽm sẽ kích thích cơ thể sinh ra kháng thể chống lại bệnh tật.
Tăng cường sức đề kháng
Bông thiên lý giúp hỗ trợ tăng sức đề kháng hiệu quả khi có chứa hàm lượng chất dinh dưỡng cực lớn và phong phú. Trong hoa thiên lý có chứa 3% chất xơ, 2,8% chất đạm, chất đường bột, ngoài ra còn có nhiều loại vitamnin như A, C, B1, B2… cùng các khoáng chất cần thiết cho cơ thể.
Hỗ trợ kháng viêm tốt
Hoa thiên lý ngoài để làm thực phẩm ra nó còn công dụng hỗ trợ chữa các bệnh viêm giác mạc hoặc viêm kết mạc do nó có tác dụng kháng viêm và diệt khuẩn rất tốt. Một tuần bạn nên ăn ít nhất hoa thiên lý 2 lần để bổ sung các dưỡng chất thiết yếu.
Tốt cho người bị sa dạ con
Lá và hoa thiên lý không những chế biến thành món ăn khá ngon mà còn được dùng làm thuốc chữa sa dạ con hiệu nghiệm. Để tăng hiệu quả, uống 3 đến 4 bát nước lá thiên lý tươi, hoặc nấu canh ăn trực tiếp. Đây là bài thuốc hiệu nghiệm chữa bệnh sa dạ con.
Tốt cho người bị vô sinh
Chất kẽm trong hoa thiên lý có tác dụng đẩy chì ra khỏi tinh dịch, chữa chứng vô sinh ở nam do thường xuyên tiếp xúc với chì. Liều dùng hoa thiên lý trong các bài thuốc phổ thông từ 20g đến 30g (100-200g tươi). Khi chế biến các món ăn với hoa thiên lý, chú ý không xào nấu quá chín sẽ làm giảm các dưỡng chất và dập nát cánh hoa, mất ngon.
Giúp hỗ trợ giảm cân
Trong hoa thiên lý chứa nhiều chất xơ, diệp lục và rất ít calo. khi ăn sẽ giúp thúc đẩy quá trình trao đổi chất, tăng cảm giác mau no, giảm khả năng hấp thụ chất béo. Từ đó giúp giảm cân hiệu quả. Ngoài ra trong hoa thiên lý chứa hàm lượng calo rất nhỏ cho nên bạn không cần lo lắng sử dụng hoa thiên lý nhiều sẽ gây đầy bụng hay béo phì.
Lá thiên lý trị bệnh trĩ
Trong Đông y, lá và hoa của thiên lý được coi là một vị thuốc. Chúng có đặc tính ngọt, tính bình, lợi gan, giải độc, tiêu viêm. Cây thiên lý mang lại rất nhiều công dụng tốt cho sức khỏe con người, trong đó không thể nhắc tới tác dụng điều trị bệnh trĩ của lá thiên lý. Trong thành phần của lá và hoa thiên lý có chứa các chất có tác dụng sát trùng, diệt khuẩn. Do vậy, lá thiên lý thường được dùng để đắp lên những vết loét, chữa trĩ ngoại hiệu quả. Bài thuốc chữa trĩ bằng lá thiên lý sẽ mang lại công dụng sau 1 tuần điều trị. Các triệu chứng của bệnh như đau, viêm, sưng búi trĩ sẽ được thuyên giảm đáng kể. Nếu sử dụng kiên trì bệnh sẽ có tiến triển tốt.
Giảm đau nhức xương khớp
Ngoài tác dụng trị bệnh trĩ, giảm cân thì lá cây thiên lý còn giúp giảm đau nhức xương khớp. Trong lá thiên lý có chứa rất nhiều kẽm. Đây là một chất đóng vai trò cho sự phát triển của hệ xương khớp. Tuy nhiên bạn cần lưu ý khi sử dụng loại thực phẩm này trong điều trị đau xương khớp đó là: Không nên kết hợp thiên lý với các thức ăn giàu sắt như thịt lợn nạc, gan, rau muống. Bởi hàm lượng sắt có trong loại thực phẩm này khi kết hợp với kẽm có trong lá thiên lý sẽ giúp hoạt chất này bị đẩy ra khỏi cơ thể.
Phòng chống rôm sảy
Với đặc tính thanh mát, dùng lá hoặc hoa thiên lý nấu canh hằng ngày để phòng rôm sảy cho trẻ em là một phương pháp điều trị vô cùng khả quan. Bên cạnh đó, bạn có thể nghiền bột lá và hoa thiên lý ra nấu cùng với cháo cho trẻ cũng mang lại hiệu quả vô cùng tốt
Điều trị mất ngủ cho phụ nữ mang thai
Hoa thiên lý cũng được biết đến với một công dụng tuyệt vời cho phụ nữ mang thai, những người khó ngủ, giấc ngủ chập chờn giúp họ có một giấc ngủ ngon hơn. Để có giấc ngủ ngon, bạn nên dùng hoa thiên lý nấu canh với thịt lợn nạc hoặc với cá diếc, ăn ngày một lần trong vài ngày liền. Còn đối với các trường hợp mất ngủ diễn ra thường xuyên thì bạn nên dùng hoa thiên lý nấu canh cùng lá vông nem sử dụng trong khoảng 1 tuần sẽ thấy có hiệu quả.
Trị giun kim
Hoa thiên lý còn được dùng để chữa bệnh giun kim rất đơn giản mà hiệu quả. Lấy 40g hoa thiên lý nấu canh ăn hàng ngày. Ăn liên tục trong một tuần sẽ hết giun kim. Hoặc có thể kết hợp sắc nước uống từ hoa thiên lý với rau sam, lá đinh lăng để uống. Mỗi ngày uống 3 lần. Uống liên tiếp trong vòng 3 ngày
Khi dùng lá và hoa thiên lý chế biến thức ăn và làm thuốc chữa bệnh nên lưu ý:
Khi dùng chế biến món ăn từ hoa thiên lý chữa bệnh đau khớp không nên kết hợp với các thực phẩm chứa sắt như gan, thịt lợn, rau muống,… Vì chất sắt có trong các loại thực phẩm này sẽ đẩy kẽm ra khỏi cơ thể. Khi chế biến hoa thiên lý không nấu chín kỹ quá sẽ làm giảm dinh dưỡng và không đem lại hiệu quả cho việc điều trị.
Mặc dù lá và hoa thiên lý rất tốt cho sức khỏe nhưng thành phần ẩn sâu bên trong nó lại chứa độc tố. Vì vậy không nên quá lạm dụng, người bình thường chỉ nên ăn khoảng 2 lần mỗi tuần là tốt nhất. Bên cạnh để đảm bảo an toàn, bệnh nhân nên tham khảo thêm ý kiến từ bác sĩ trong quá trình sử dụng loại dược liệu này chữa bệnh.
Nguyễn Dung (t/h)
