Người Việt luôn chú trọng các ngày lễ, tết trong năm, coi đó là dịp để bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống từ bao đời. Trong số những ngày lễ đặc biệt, Tết Thường Tân 10/10 âm lịch có thể không phải ai cũng biết đến, dù nó có một ý nghĩa sâu sắc và đặc biệt đối với nhiều người.
Tết Thường Tân là ngày gì?
Tết Thường Tân, còn được gọi là Tết Cơm Mới hay Tết của các thầy thuốc, được tổ chức vào ngày 10 tháng 10 âm lịch hàng năm. Theo sách Dược lễ, ngày này là thời điểm giao hòa của khí âm và dương, sự hội tụ của bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông, tạo điều kiện lý tưởng cho các loại cây thuốc quý sinh trưởng mạnh mẽ và phát huy tác dụng tốt nhất. Chính vì vậy, đối với các thầy thuốc, Tết Thường Tân là ngày lễ vô cùng quan trọng.
Ngoài lý do y học, trong dân gian còn lưu truyền một câu chuyện thú vị. Tết Thường Tân được coi là ngày lễ của ông Đồng, bà Cốt, những người có khả năng nhập hồn, giúp giao tiếp với thế giới ma quái, thần linh. Chính vì thế, vào ngày 10/10 âm lịch, những người hành nghề này thường tổ chức các buổi lễ lớn để mừng ngày Tết của mình.
Theo thời gian, Tết Thường Tân đã được nhiều vùng miền ở Việt Nam tổ chức như một cách để gìn giữ các truyền thống văn hóa lâu đời, đồng thời tôn vinh những giá trị dân tộc.
Tết Thường Tân 2024 vào ngày nào?
Tết Thường Tân luôn được tổ chức vào ngày 10 tháng 10 âm lịch mỗi năm. Theo lịch vạn niên, vào năm 2024, ngày Tết Thường Tân sẽ rơi vào Chủ Nhật, 10 tháng 11.
Làm gì vào ngày Tết Thường Tân?
Dù có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng Tết Thường Tân khi du nhập vào Việt Nam đã mang những sắc thái và phong tục riêng biệt ở từng vùng miền. Tại các vùng nông thôn, vào ngày mùng 10 tháng 10 âm lịch, người dân thường chuẩn bị bánh giầy, chè kho để dâng lên gia tiên và thần linh nhằm cảm tạ mùa màng bội thu.
Một số địa phương khác lại tổ chức các món ăn từ gạo như bánh bột lọc, xôi, chè để tạ ơn đất trời, thần linh đã phù hộ mưa thuận gió hòa. Món ăn sẽ được mang biếu cho người thân, bạn bè và hàng xóm để cùng thưởng thức, chia sẻ niềm vui.
Tại các vùng miền núi như Tây Nguyên hay Việt Bắc, Tết Thường Tân thường được gắn liền với lễ hội mừng lúa mới, là dịp để người dân tạ ơn trời đất, thần linh và các vị thần linh thiêng như "Giàng". Người Tày thường cúng với một bát nước cùng bông lúa đẹp nhất để cầu mong mùa màng bội thu. Trong khi đó, người Thái sẽ chuẩn bị một mâm cơm với hai con gà trống, một con gà mái, lươn, ếch, nhái và các món ăn truyền thống khác để cúng thần linh trong ngày Tết này.
Những món ăn đặc trưng trong Tết Thường Tân
Cũng như các dịp Tết khác, Tết Thường Tân có những món ăn đặc trưng riêng, tùy theo mỗi vùng miền mà mâm cơm cúng sẽ khác nhau, nhưng vẫn có những món ăn không thể thiếu và được gìn giữ qua từng năm. Dưới đây là một số món ăn phổ biến trong ngày Tết Thường Tân:
1. Cơm lam ống tre
Cơm lam ống tre là món ăn đặc sắc, được làm từ gạo nếp, khi nấu trong ống tre sẽ tạo ra hương vị thơm ngon đặc biệt. Sự kết hợp giữa vị ngọt của gạo nếp và mùi thơm tự nhiên của tre làm món cơm này trở nên dẻo và bùi. Món cơm lam này thường được dâng lên trong mâm cúng cùng với đĩa muối vừng.
2. Bánh giầy
Bánh giầy là một món ăn không thể thiếu trong dịp Tết Thường Tân. Được làm từ gạo, bánh giầy tượng trưng cho tinh hoa của đất trời. Món bánh này có màu trắng đẹp mắt, khi ăn có vị dẻo và thơm, thường được bày trong mâm cúng tổ tiên để thể hiện lòng thành kính.
3. Bánh bột lọc
Bánh bột lọc là món ăn được nhiều địa phương chuẩn bị cho Tết Thường Tân. Bánh có vị ngọt từ tôm, kết hợp với hương vị đậm đà của thịt khi ăn kèm nước mắm pha đường và ớt. Món bánh này không chỉ thơm ngon mà còn mang đậm dấu ấn văn hóa ẩm thực miền Trung.
4. Bánh đúc lạc
Bánh đúc lạc cũng là món ăn thường thấy trong ngày Tết Thường Tân. Được làm từ bột gạo lọc và đậu phộng, bánh đúc lạc có vị bùi, thơm, là món ăn giản dị nhưng đầy ý nghĩa, thể hiện sự ấm áp, đoàn viên trong ngày lễ.
5. Gà nướng đất sét
Món gà nướng đất sét là một đặc sản trong mâm cúng Tết Thường Tân. Thịt gà được tẩm ướp gia vị rồi nướng trong đất sét, tạo ra hương vị đặc biệt, thịt gà mềm, thơm mùi khói và có màu vàng ươm. Món ăn này vừa hấp dẫn về hương vị, vừa đẹp mắt trong mâm cúng.
6. Chè kho
Chè kho, một món tráng miệng ngọt ngào, được chế biến từ đậu xanh và đường, rất phổ biến trong mâm cúng ngày Tết Thường Tân. Chè có độ mềm mịn, vị ngọt thanh, mang lại cảm giác dễ chịu và thanh tao.
7. Rượu táo mèo
Đặc biệt ở các vùng Tây Bắc, rượu táo mèo là thức uống không thể thiếu trong ngày Tết Thường Tân. Rượu được ngâm với táo mèo, cho ra một hương vị đặc trưng, thơm ngon và đậm đà. Đây là thức uống được dân bản xứ yêu thích trong dịp lễ, vừa mang lại sự ấm áp, vừa giúp tăng cường sức khỏe.
Ngày Tết Thường Tân, ngoài các món ăn dân dã, còn là dịp để các gia đình sum vầy, quây quần bên nhau, cùng tưởng nhớ tổ tiên và cầu mong một năm mới may mắn, mùa màng bội thu. Những món ăn này, dù đơn giản nhưng lại mang đậm giá trị văn hóa, phản ánh sự gắn bó với đất trời và lòng biết ơn đối với các thế hệ đi trước.
